Wadliwa obsada sądu – NSA nie wznowi postępowania

Tłem sporu o właściwą obsadę sądu była skarga Piotra K. na decyzję ministra funduszy i polityki regionalnej w sprawie orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności za zaległości z tytułu zwrotu dofinansowania z budżetu Unii Europejskiej.

Osoby nieuprawnione w składzie

W tej sprawie zapadł wyrok 18 września 2024 r. w składzie: przewodniczący sędzia NSA Bogdan Fischer (sprawozdawca), sędzia NSA Joanna Salachna, sędzia NSA Anna Apollo.

Reprezentowany przez radcę prawnego Piotr K. złożył skargę o wznowienie postępowania sądowego z powodu wydania wyroku przez osoby nieuprawnione. Wyrokowi zarzucono naruszenie art. 271 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. A to z powodu wydania:

wyroku WSA w Warszawie z 24 października 2023 r., sygn. akt V SA/Wa 150/23, przez nieuprawnione osoby, tj. pana Andrzeja Siwka;
wyroku NSA z 18 września 2024 r., sygn. akt I GSK 608/24 przez nieuprawnione osoby, tj. pana Bogdana Fischera oraz panią Joannę Salachnę.

Pełnomocnik strony wskazał, że skarżący dopiero po otrzymaniu wyroku za pośrednictwem wyszukiwarki stwierdził, że w składzie orzekali neo-sędziowie.

Naczelny Sąd Administracyjny postanowił odrzucić skargę o wznowienie postępowania.

Czytaj też: Komunikat NSA w sprawie zawieszeń postępowań: sygnał nadziei czy źródło niepewności?

Sąd administracyjny zobowiązany jest odrzucić skargę o wznowienie postępowania, która nie opiera się na jednej z podstaw wznowienia.

W rozpoznawanej sprawie jako podstawę wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego wskazano art. 271 pkt 1 p.p.s.a., z którego treści wynika, że można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności postępowania, jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia.

W ocenie skarżącego sędzia Bogdan Fischer i sędzia Joanna Salachna nie posiadają legitymacji formalnej do orzekania na stanowisku sędziego NSA wobec nieprawidłowego trybu powołania na urząd sędziego Naczelnego Sadu Administracyjnego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r.

NSA zauważył, że uczestnictwo w składzie sądu osoby nieuprawnionej oznacza przykładowo:

uczestnictwo osoby niepełniącej funkcji sędziego,
uczestnictwo w składzie orzekającym sędziego z innego sądu, poza przypadkami przewidzianymi ustawowo.

Uprawnienia do orzekania w składach konkretnego sądu administracyjnego wynikają z faktu otrzymania nominacji na określone stanowisko we wskazanym sądzie administracyjnym lub delegacji do orzekania w określonym sądzie.

Czytaj w LEX: Zasada jawności w postępowaniu sądowoadministracyjnym > >

Ważna nominacja prezydenta

Uprawnienia do orzekania w składach danego sądu administracyjnego wynikają z faktu otrzymania nominacji na określone stanowisko we wskazanym sądzie administracyjnym lub delegacji do orzekania w określonym sądzie. Akt powołania jest aktem kształtującym status sędziego – osoba powołana przez prezydenta RP jest uprawniona do orzekania.

NSA zauważa, że w ramach kompetencji prezydenta RP z art. 179 Konstytucji RP mieści się uprawnienie do odmowy uwzględnienia wniosku KRS. W orzecznictwie sądów administracyjnych nie ma sporu co do tego, że prawo odmowy powołania sędziego powinno być rezultatem wykonywania przez prezydenta zadań, jakie postawiła przed nim Konstytucja. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego skoro prezydent RP powołał na podstawie art. 179 Konstytucji RP sędziego Joannę Małgorzatę Salachnę i sędziego Bogdana Witolda Fischera do pełnienia urzędu sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego, nie mogą być oni osobami nieuprawnionymi, o czym mowa w art. 271 pkt 1 p.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny w postępowaniu o wznowienie postępowania nie może dokonywać oceny prawidłowości powołania tego sędziego. Skarga o wznowienie postępowania nie służy bowiem kontroli działań prezydenta podejmowanych w ramach jego konstytucyjnych kompetencji.

Sprawdź w LEX: Zdolność procesowa osób fizycznych ograniczonych w zdolności do czynności prawnych w postępowaniu sądowoadministracyjnym > >

Nie było wniosku o zbadanie niezawisłości

Sąd powołał się na wyrok z 4 listopada 2021 r. NSA stwierdził, że "Sędzia sądu administracyjnego, bądź asesor sądowy w wojewódzkim sądzie administracyjnym, powołany do sprawowania urzędu przez prezydenta, jest sędzią RP i sędzią europejskim w rozumieniu art. 2 i art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej także wówczas, gdy procedura poprzedzająca jego powołanie mogła być dotknięta wadami." NSA w tym składzie w pełni popiera i przyjmuje jak własne zaprezentowane w tym orzeczeniu argumenty.

Ponadto skarżący mógł wystąpić z wnioskiem o zbadanie niezawisłości i bezstronności sędziów w kontekście okoliczności towarzyszących ich powołaniom i postępowania po powołaniu. Ale tego nie zrobił, zatem - nie może domagać się następnie wznowienia postępowania z przyczyny określonej w art. 271 pkt 1 p.p.s.a.

Czytaj także w LEX: Ewolucja orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego w zakresie podstaw skargi kasacyjnej i zażalenia > >

Zawieszanie postępowań tylko w dziewięciu sprawach

Inną sprawą jest zawieszenie postępowania z powodu wadliwej obsady sądu. Naczelny Sąd Administracyjny przez długi czas zajmował stanowisko, że udział w składzie sądu przez sędziów powołanych po 2017 roku nie powinien prowadzić ani do wyłączenia sędziego, ani również zawieszenia postępowania ze względu na pytania prejudycjalne do TSUE. W ocenie NSA pytania prejudycjalne kierowane przez Sąd Najwyższy nie wykazywały się takim związkiem z funkcjonowaniem sądownictwa administracyjnego, które uzasadniałoby zawieszenie postępowań. NSA wskazywał, że okoliczności powołania sędziego lub asesora nie mają w związku z rozstrzygnięciami merytorycznymi wydawanymi przez tych sędziów.

Jednak 23 stycznia 2025 r. NSA zawiesił postępowania, gdyż w pierwszej instancji orzekali sędziowie powołani po 2017 r. Powodem było pytanie prejudycjalne skierowane do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przez Sąd Rejonowy w Poznaniu. Pytanie dotyczyło przepisów dotyczących sądownictwa powszechnego, ale NSA uznał, że ma ono również znaczenie dla sądownictwa administracyjnego.

Tymczasem, jak informuje przewodniczący Wydziału Informacji Sądowej Naczelnego Sądu Administracyjnego i rzecznik prasowy sędzia Sylwester Marciniak, analiza wokand posiedzeń w kolejnych dniach po tych dziewięciu zawieszeniach, jak też w dniach poprzedzających 23 stycznia 2025 r. wskazuje, że do zawieszenia postępowań przed Naczelnym Sądem Administracyjnym z zastosowaniem tej podstawy prawnej i faktycznej doszło jedynie w dniu 23 stycznia 2025 r. w wymienionych wyżej sprawach, przez jeden skład orzekający. - Teza o masowym zawieszaniu postępowań, a co za tym idzie, groźbie paraliżu sądownictwa administracyjnego z podanej przyczyny, nie znajduje zatem potwierdzenia – twierdzi sędzia Marciniak.

Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 stycznia 2025 r. , sygnatura akt I GSK 9/25

Nowość