Zgodnie z art. 23 k.c. jednym z dóbr osobistych człowieka jest jego wizerunek. Nie budzi więc wątpliwości, że osoby fizyczne mają prawo do ochrony swojego wizerunku przed bezprawnym naruszeniem. Przykładowo więc osoba fizyczna może domagać się usunięcia z portalu internetowego jej zdjęcia, umieszczonego tam bez jej zgody.
Istota sporu
Spornym w orzecznictwie jest natomiast możliwość przyjęcia, że osoba prawna, analogicznie jak osoba fizyczna, korzysta z prawa do ochrony swojego wizerunku na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych. Problem ten wynika z faktu, iż kodeks cywilny nie zawiera jakiegokolwiek katalogu dóbr osobistych przynależnych osobom prawnych. Art. 43 k.c. stanowi jedynie, że przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. Tak więc w praktyce od poglądów orzecznictwa i literatury prawniczej zależy, czy określone dobro osobiste uznaje się za przynależne osobom prawnym.
Tylko człowiek ma prawo do wizerunku
Zgodnie z pierwszym poglądem orzecznictwa, prawo osobiste w postaci wizerunku nie przynależy osobom prawnym. Zwolennicy tego zapatrywania wskazują, że do katalogu dóbr osobistych osoby prawnej nie jest możliwe zaliczenie wizerunku, bowiem pojęcie to, jako oznaczające obraz osoby, może odnosić się wyłącznie do osób fizycznych. Podkreśla się bowiem, że odpowiednie stosowanie art. 23 k.c. na podstawie art. 43 k.c. nie oznacza, że osobom prawnym przysługują wszelkie dobra osobiste przynależne osobom fizycznym. Zauważa się, że osobom prawnym przysługują jedynie takie dobra osobiste, które mieszczą się w istocie jednostki organizacyjnej. Pogląd taki zaprezentował Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 20 października 2014 r. w sprawie I ACa 456/14 (LEX nr 1554794). Sąd Apelacyjny wskazał, iż "wprawdzie art. 43 k.c. nakazuje stosowanie przepisów o dobrach osobistych także do osób prawnych, jednakże przepisów tych nie należy stosować wprost, lecz odpowiednio, z uwzględnieniem charakteru konkretnego dobra osobistego, a także różnic miedzy jednostkami organizacyjnymi, a osobami fizycznymi. [...] ze specyfiki dobra osobistego, jakim jest wizerunek wynika przysługiwanie jego ochrony wyłącznie osobom fizycznym, a nie osobom prawnym." Z kolei w wyroku z dnia 24 czerwca 2014 r. w sprawie I ACa 13/14 (LEX nr 1504394) Sąd Apelacyjny w Łodzi przyjął, że "[...] przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się jedynie odpowiednio do osób prawnych, a taką jest powodowa partia polityczna. Odpowiednie stosowanie art. 23 k.c. wyłącza z zakresu tej ochrony takie dobra osobiste człowieka, które w przypadku osoby prawnej w ogóle nie mogą być brane pod uwagę, jak np. życie, zdrowie, godność lub wizerunek." Natomiast Sąd Okręgowy we Wrocławiu w wyroku z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie I C 1777/12 (LEX nr 1541210) wskazał, że "osoba prawna nie może mieć wizerunku, którym nie jest ani zdjęcie budynku, w którym ma ona swoją siedzibę, ani logo firmy ani inne oznaczenie." Warto odnotować także wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 listopada 2013 r. w sprawie I ACa 521/13 (LEX nr 1416097). Sąd ten ocenił, że nie jest również wizerunkiem osoby prawnej wizerunek osób wchodzących w skład jej organów, ani nawet całego zespołu.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Prawo własności przemysłowej.
|
Wizerunek to dobre imię i renoma przedsiębiorstwa
Zgodnie z poglądem odmiennym, osoba prawna korzysta z dobra osobistego w postaci wizerunku, rozumianego jako jej dobre imię i renoma. I tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 13 lutego 2014 r. w sprawie I ACa 1086/13 (LEX nr 1437961) uznał, że "przez pojęcie "wizerunek" osoby prawnej należy rozumieć ogół cech charakteryzujących w powszechnym odczuciu ten podmiot, warunkujących zwłaszcza jego opinię i renomę handlową [...] Naruszenie dobrej sławy osoby prawnej może nastąpić przede wszystkim przez zarzucenie tej osobie, a w szczególności jej organom niewłaściwego postępowania mogącego narazić ją na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania działalności [...]." Na analogicznym stanowisku stanął Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 27 lutego 2014 r. w sprawie I ACa 784/13 (LEX nr 1437910) uznając, że "z uwagi na prowadzoną przez znaczącą część osób prawnych działalność gospodarczą szczególnego znaczenia nabiera dobre ich imię rozumiane też jako reputacja lub wizerunek." Natomiast w wyroku z dnia 7 listopada 2012 r. w sprawie I ACa 769/12 (LEX nr 1237451) Sąd Apelacyjny w Poznaniu przyjął, że "[...] na wizerunek stowarzyszenia, którego ochrony dotyczy niniejsze postępowanie, składa się całość działań podejmowanych w jego imieniu przez jego członków i organy." Warto także odnotować pogląd zaprezentowany przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 października 2009 r. w sprawie III CSK 39/09 (LEX nr 532155). Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że "użycie w zaskarżonym wyroku w stosunku do powoda pojęcia "wizerunek" w kontekście takich pojęć jak "dobre imię", "firma" oraz "renoma" i zdefiniowanie przy użyciu tych pojęć jednego dobra osobistego powoda, które zostało naruszone przez pozwanego, oznacza, że dobrem tym jest utrwalona opinia jaką się cieszy się powód i jego reputacja jako przedsiębiorcy. Otwarty katalog dóbr osobistych zawarty w art. 23 k.c. i odpowiednie, na podstawie art. 43 k.c., zastosowanie tego przepisu do dóbr osobistych osób prawnych pozwalają bez naruszenia wymienionych przepisów na takie określenie dobra osobistego powoda naruszonego przez pozwanego. Użycie dla określenia tego dobra pojęcia "wizerunek" należy rozumieć jako pojęcie obejmujące postrzeganie ogółu cech charakteryzujących w powszechnym odczuciu podmiot, którego pojęcie to dotyczy."
Wizerunek to logo firmy
Dostrzec można również pogląd, zgodnie z którym pojęcie wizerunku osoby prawnej należy rozumieć jako jej logo, znak firmowy lub symbol jednoznacznie z nią kojarzony. Stanowisko takie zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 marca 2003 r. w sprawie I CKN 100/01 (LEX nr 83833). W orzeczeniu tym czytamy, iż "kryterium zewnętrznego postrzegania usprawiedliwia tezę o istnieniu dobra osobistego osoby prawnej w postaci znaku ją symbolizującego. Tak jak zbiór cech fizycznych człowieka, który poza tym, że stanowi atrybut jego "osobistości" w sensie odczuwania tożsamości i niepowtarzalności, pełni też funkcję indywidualizującą, tak symbol osoby prawnej jest nośnikiem jej tożsamości w zewnętrznym odbiorze i podobnie jak nazwa czy firma, stanowi dobro osobiste osoby prawnej. W tym sensie stanowi wizerunek osoby prawnej. Znak orła będący elementem godła Uniwersytetu W., stanowiący wraz z elementami ornamentyki koronę bramy wejściowej do siedziby Uniwersytetu, jest charakterystyczny tylko dla tej Uczelni, symbolizuje wartości naukowe, dydaktyczne i moralne w dorobku historycznym i bieżących osiągnięciach kadry naukowej i wychowanków Uniwersytetu. Uosabia Uniwersytet, wyraża jego tożsamość i znaczenie. Jest wizerunkiem Uniwersytetu, powinien być wykorzystywany w celach zgodnych z symboliką, jaką reprezentuje i w każdym razie bez zgody Uniwersytetu nie może być eksploatowany."
Podsumowanie
Analiza przedstawionych orzeczeń pozwala więc na przyjęcie, że w zależności od rozumienia pojęcia "wizerunku" możliwe bądź wykluczone jest uznanie, że osoba prawna korzysta z prawa do jego ochrony. Rozumienie pojęcia wizerunku jako renomy i dobrego imienia podmiotu pozwala na przypisanie go również osobom prawnym. Z kolei utożsamienie pojęcia wizerunku z obrazem osoby lub jej rysami twarzy w sposób oczywisty wyklucza możliwość przyjęcia, że jest to dobro osobiste takiego podmiotu.