Zagadnienie to powstało na tle szykanowania dłużników przez wierzycieli, uchwalenia nowej ustawy oraz związanych z tym - kosztach egzekucji.
Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy wskazał, że ustawodawca zdecydował się na diametralną zmianę filozofii i pobierania opłat egzekucyjnych w razie umorzenia postępowania wobec bezczynności wierzyciela.
Bezczynność wierzyciela
W świetle dotychczasowych przepisów konsekwencje bezczynności wierzyciela ponosił dłużnik, którego obciążano opłatą stosunkową w wysokości 5 proc. wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania (art. 49 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji ), a obecnie obowiązek uiszczenia opłaty przesunięto na wierzyciela (art. 29 ustawy z 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych).
Czytaj: SN: Problem celowości opłat egzekucyjnych do wyjaśnienia przez SN>>
Sąd pierwszej instancji stwierdził, że zmiany te mają prowadzić do wyeliminowania negatywnej praktyki szykanowania dłużników przez wielokrotne wszczynanie postępowań na podstawie tego samego tytułu wykonawczego, bez obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów. Brak wzmianki w art. 29 ustawy o umorzeniu postępowania wobec bezczynności wierzyciela, jest skutkiem przeoczenia ustawodawcy.
W związku z tym proponuje się, aby istniejącą lukę w regulacji intertemporalnej uzupełnić w drodze analogii także w przypadku stwierdzenia przez komornika umorzenia postępowania z mocy prawa na podstawie art. 823 k.p.c. Według tego przepisu postępowanie egzekucyjne umarza się z mocy samego prawa, jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania.
Termin powyższy biegnie od dnia dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej, a w razie zawieszenia postępowania - od ustania przyczyny zawieszenia.
Czytaj w LEX: Ustawa o kosztach komorniczych w pytaniach prawnych do Sądu Najwyższego >
![Windykacja. Praktyczny poradnik dla wierzycieli [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/23046/978-83-8223-515-9_,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 67.2 zł
|Cena regularna: 84 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Naruszenie zasady równości
Różnicowanie sytuacji prawnej wierzycieli dopuszczających się bezczynności w postępowaniu egzekucyjnym, których odróżnia jedynie chwila wszczęcia postępowania egzekucyjnego, narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa.
Pogląd przeciwny odrzuca możliwość stosowania art. 29 ust. 1 u.k.k. w razie umorzenia postępowania na podstawie art. 823 k.p.c. Artykuł 52 ust. 1 u.k.k. wprowadza zasadę kontynuacji, tj. prowadzenia postępowania według przepisów obowiązujących w okresie, w którym zostało wszczęte, a art. 52 ust. 2 u.k.k. jest wyjątkiem wprowadzającym zasadę aktualizacji, tj. poddawania dokonywanej czynności procesowej prawu formalnemu obowiązującemu w chwili jej dokonywania, zgodnie zaś z powszechnie uznawaną regułą, wyjątków nie należy interpretować rozszerzająco.
Czytaj w LEX: Praktyczne aspekty doręczeń pism procesowych za pośrednictwem komornika sądowego oraz e-doręczeń w postępowaniu egzekucyjnym >
Według sądu pytającego stosowanie tej regulacji stoi w sprzeczności z językowym sensem art. 29 u.k.k., który nie wymienia umorzenia postępowania na podstawie art. 823 k.p.c. A ponadto wprowadza skutek podobny do wstecznego działania prawa. Tymczasem uzasadnienie projektu ustawy o kosztach komorniczych nie wskazuje, aby zamiarem ustawodawcy było odstąpienie od zasady kontynuacji. Zasada niedziałania prawa wstecz jest jedną z podstawowych zasad prawnych, która powinna być uwzględniana w procesie wykładni przez organy stosujące prawo.
Zasada uczciwości
Sąd Rejonowy dostrzegł też, że tak istotna zmiana zasad rozstrzygania o kosztach postępowania egzekucyjnego w razie umorzenia postępowania wobec bezczynności wierzyciela na podstawie art. 823 k.p.c. stosowana w drodze analogii może uderzać w zasadę uczciwości.
Czynnikiem decydującym o reżimie prawnym, a tym samym o sytuacji finansowej stron, mogą być okoliczności niezależne i niezawinione przez wierzyciela, który został obciążony opłatą, mimo iż jego postawa odstaje od postaw sankcjonowanych przez ustawodawcę w drodze reformy postępowania egzekucyjnego, co może wydawać się krzywdzące. Ponadto tworzenie norm retroaktywnych w dziedzinie prawa podatkowego jest nieuzasadnione.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Śmierć dłużnika jako przyczyna umorzenia postępowania egzekucyjnego a obciążenie wierzyciela opłatą egzekucyjną >
Sąd Najwyższy w odpowiedzi na postawione zagadnienie prawne podjął uchwałę: Do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania egzekucyjnego zawieszonego na skutek wniosku wierzyciela przed 31 grudnia 2018 r., którego umorzenie z mocy prawa zostało stwierdzone przez komornika sądowego postanowieniem wydanym po 31 grudnia 2018 r., ma zastosowanie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji.
Sąd Najwyższy zatem przychylił się do stanowiska, że komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 5 proc. wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jednakże, w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 1/20 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Sygnatura akt III CZP 52/20, uchwała 3 sędziów Izby Cywilnej SN z 7 października 2021 r.
