Ustawa z 23 marca 2022 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa opublikowana została w sobotę w Dzienniku Ustaw. 

Prawnicy już od pewnego czasu alarmują, że sytuacja w Ukrainie uaktywniła handlarzy ludźmi i podziemie adopcyjnej. Na portalach społecznościowych jest coraz więcej pytań o możliwość adopcji ukraińskiego dziecka, które przyjechało do Polski bez rodziców. Odpowiedzią na zagrożenia ma być już obowiązująca ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Wprowadza nową instytucję - opiekuna tymczasowego, ale też przepisy dotyczące pieczy zastępczej. 

Czytaj: Wyznaczanie opiekunów dla ukraińskich dzieci może "położyć" sądy rodzinne>>

Informacje o sierotach i dzieciach bez opieki 

Z ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wynika, że ma on na celu stworzenie szczególnej regulacji prawnej zapewniającej podstawę prawną do prowadzenia w systemie teleinformatycznym ewidencji małoletnich obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez opieki osób sprawujących faktyczną pieczę nad nimi lub małoletnich obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i bezpośrednio przed przybyciem byli umieszczeni w pieczy zastępczej na terytorium Ukrainy.

Nowelizacja zakłada, że polski rząd będzie zbierał informacje dotyczące ich przemieszczania się na terenie Polski, ilościowego i jakościowego monitorowania sposobu udzielonej im opieki oraz miejsca i czasu udzielonej opieki. Wiedza ta jest niezbędna, aby zapewnić tym dzieciom bezpieczeństwo oraz umożliwić świadczenie im skutecznej pomocy opiekuńczej.

- Stworzenie ewidencji pozwoli także Polsce na przekazanie stronie ukraińskiej informacji, jeśli chodzi o liczbę dzieci, które przekroczyły polską granicę oraz miejsce ich pobytu na terytorium Polski. Dane te mogą okazać się niezbędne dla władz ukraińskich po zakończeniu konfliktu zbrojnego - napisano w uzasadnieniu projektu.

WZORY DOKUMENTÓW:

 

Co ważne, ma to dotyczyć dzieci, które przybyły do Polski "bezpośrednio z terytorium Ukrainy" w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi w tym kraju. Tu warto przypomnieć, że cała specustawa dotyczy osób - obywateli Ukrainy lub ich małżonków bez takiego obywatelstwa, które trafiły do Polski bezpośrednio. Wyjątkiem obecnie są osoby z kartą Polaka (oczywiście też uciekające z Ukrainy przed wojną). W Sejmie jest już jednak projekt, który zakłada wykreślenie z przepisów słowa bezpośrednio, tak by ustawa obejmowała również uciekinierów, którzy przybyli do Polski przez inne kraje.  

Najważniejsze rozwiązania

  • W systemie teleinformatycznym prowadzona będzie ewidencja ukraińskich dzieci, które przybyły do Polski bez opieki osób sprawujących faktyczną pieczę nad nimi. Dotyczyć to będzie także małoletnich obywateli Ukrainy, którzy przed przybyciem do Polski  byli umieszczeni w pieczy zastępczej na terytorium Ukrainy.
  • Ewidencja małoletnich będzie prowadzona przez ministra rodziny i polityki społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie.
  • Powiatowe centra pomocy rodzinie będą miały obowiązek wspierania ośrodków pomocy społecznej, centrów usług społecznych albo innych jednostek organizacyjnych przy sprawowaniu przez nie nadzoru nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego oraz przebywających pod ich opieką małoletnich obywateli Ukrainy.
  • Dodatkowo, powiatowe centra pomocy rodzinie będą zapewniały pomoc prawną, organizacyjną i psychologiczną opiekunom tymczasowym oraz przebywającym pod ich opieką dzieciom ukraińskim.

Nowe rozwiązania weszły w życie 26 marca, z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw i będą obowiązywać z mocą wsteczną, od 24 lutego 2022 r.

 

Nowa instytucja - opiekun tymczasowy 

Obowiązująca już specustawa wprowadziła m.in. opiekuna tymczasowego. Było to konieczne, bo wiele ukraińskich dzieci przybywa do Polski z babciami, ciociami, znajomymi, starszym nastoletnim rodzeństwem, często bez dokumentów czy też jedynie z oświadczeniem rodzica, że mogą z tą osobą wyjechać z rodzinnego kraju. Problem jednak w tym, że to nie wystarczy choćby do zapisania takiego dziecka do szkoły, czy np. decydowania o opiece lekarskiej lub wnioskowania o świadczenia dla niego. W ocenie prawników, nawet w sytuacji gdy takie oświadczenie dotyczące osoby towarzyszącej dziecku zostało poświadczone notarialnie, konieczne będzie orzeczenie polskiego sądu, by ta osoba, z mocy prawa jako opiekun tymczasowy mogła je reprezentować, sprawować pieczę nad nim, i nad jego majątkiem (np. występować z wnioskiem o nadanie numeru PESEL i świadczenia wynikające ze specustawy).

 

Opiekun tymczasowy, ma być ustanawiany głównie spośród spośród krewnych, powinowatych lub innych osób dających rękojmię należytego wykonywania obowiązków opiekuna, a dopiero jeśli nie będzie takich osób ma go wskazać, na wniosek sądu, jednostka pomocy społecznej właściwa dla miejsca pobytu dziecka. Będzie miała na to... 48 godzin, a sąd na wyznaczenie opiekuna tymczasowego... 3 dni.

 

Obsługa prawna obcokrajowców - najważniejsze akty prawne:

 

Co więcej, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeżeli kandydat na opiekuna tymczasowego sprawuje faktyczną pieczę nad małoletnim, a okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości  i dobro małoletniego się temu nie sprzeciwia - sąd będzie mógł ograniczyć postępowanie dowodowe wyłącznie do dowodów z dokumentów i rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym. I jak podkreślają prawnicy, w ten sposób prawdopodobnie będą rozpatrywane też te sprawy dotyczące osób, które mają oświadczenie rodzica, że dzieci są pod ich opieką. Postępowanie o ustanowienie opiekuna tymczasowego ma być wszczynane na wniosek lub z urzędu. 

Piecza zastępcza bez wymaganych szkoleń

Piecza zastępcza ma być z kolei ustanawiana w sytuacji, gdy nie będzie możliwości ustanowienia opiekuna tymczasowego. Proponuje się jednak złagodzenie warunków do sprawowania rodzinnej pieczy zastępczej nad dzieckiem będącym obywatelem Ukrainy, oraz w przypadku instytucjonalnej pieczy zastępczej.

 

 

Zgodnie ze specustawą sąd będzie miał możliwość ustanowienia rodzicem zastępczym obywatela Ukrainy, którego pobyt uznaje się za legalny, bez potrzeby ukończenia niezbędnych szkoleń. Proponowane przepisy umożliwiają również, w przypadku umieszczenia w pieczy małoletniego obywatela Ukrainy, niestosowanie określonych w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej standardów (warunki lokalowe, liczba dzieci w rodzinach zastępczych oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych). Odstąpienie od standardów będzie możliwe po uzyskaniu zgody wojewody, który zgodnie z ustawą sprawuje kontrolę nad realizacją ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Przepisy umożliwią również zatrudnianie obywateli Ukrainy w placówkach pomimo braku spełniania warunków do zatrudnienia (wykształcenie, znajomość języka).
 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.