Ponadto nowa dyrektywa znacząco wpłynie na ograniczenie liczby zwierząt wykorzystywanych w doświadczeniach, a także nałoży wymóg stosowania rozwiązań alternatywnych, jeżeli jest to możliwe.
Zastępując dotychczasowe regulacje zawarte w dyrektywie 86/609/EWG Komisja dążyła do ulepszenia prawodawstwa UE w zakresie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych. Do najważniejszych zmian w tym kierunku można zaliczyć wymóg przeprowadzania ocen etycznych przed wydaniem zezwolenia na projekty, w których wykorzystuje się zwierzęta, a także podwyższenie norm w zakresie trzymania zwierząt i opieki nad nimi.
Nowa dyrektywa obejmuje zwierzęta wykorzystywane w kształceniu i szkoleniach oraz badaniach podstawowych. Dotyczy ona wszystkich żywych kręgowców poza istotą ludzką oraz pewnych innych gatunków, które mogą odczuwać ból. Wykorzystywanie zwierząt naczelnych podlega ograniczeniom, a w nowej dyrektywie wprowadzono również zakaz wykorzystywania małp człekokształtnych w badaniach naukowych. Państwo członkowskie może wyjątkowo uzyskać zezwolenie na ich wykorzystanie wyłącznie, gdyby chodziło o przetrwanie gatunku lub w przypadku nagłego wybuchu wśród ludzi choroby zagrażającej życiu lub grożącej przewlekłą niepełnosprawnością.
Nowa dyrektywa jest rozwiązaniem kompromisowym, przewiduje bowiem, że całkowity zakaz wykorzystywania zwierząt w badaniach bezpieczeństwa i badaniach biomedycznych nie jest obecnie możliwy. Celem zmiany przepisów jest zatem zagwarantowanie, aby zwierzęta wykorzystywano w badaniach tylko wtedy, gdy inne rozwiązania nie są dostępne. Wykorzystywanie zwierząt musi być w pełni uzasadnione, a przewidywane korzyści muszą przewyższać szkody wyrządzane zwierzętom. W nowej dyrektywie zadbano również o to, aby zwierzętom zapewniano odpowiednią opiekę i traktowanie, np. właściwą wielkość klatek oraz warunki dostosowane dla każdego gatunku. Przestrzeganie tych przepisów będzie stale monitorowane.
W nowej regulacji, po raz pierwszy, ustanowiono obowiązek uzyskania zezwolenia dla wszystkich projektów. Podmioty, które zamierzają hodować, dostarczać lub wykorzystywać zwierzęta, będą musiały uzyskać w tym celu zezwolenie. Poza odpowiednim wykształceniem i przeszkoleniem personel pracujący ze zwierzętami będzie musiał wykazać odpowiednie kompetencje, zanim rozpocznie samodzielną pracę ze zwierzętami.
W nowych przepisach uwzględniono zasadę „trzech R” (ang. replacing, reducing i refining), czyli zastępowania, ograniczenia i udoskonalenia wykorzystywania zwierząt w doświadczeniach. Unijni legislatorzy poparli bowiem działania na rzecz opracowania metod alternatywnych dla badań na zwierzętach. Jeżeli takie metody nie są możliwe, należy ograniczyć liczbę zwierząt lub udoskonalić metody badawcze tak, aby w jak najmniejszym stopniu zaszkodzić zwierzętom. Aby wesprzeć rozwój metod alternatywnych, w nowej dyrektywie przewidziano ustanowienie laboratorium referencyjnego na szczeblu Unii Europejskiej. Laboratorium będzie odpowiadać za koordynację oraz wspieranie rozwoju i stosowania alternatyw dla procedur na zwierzętach. Poza tym będzie kontynuować prace prowadzone dotąd przez Europejskie Centrum Uznawania Metod Alternatywnych (ECVAM). Państwa członkowskie powinny wnosić wkład do tych istotnych działań poprzez wyznaczanie odpowiednich specjalistycznych i wykwalifikowanych laboratoriów, a także poprzez propagowanie metod alternatywnych na szczeblu krajowym.
Państwa członkowskie będą miały 24 miesiące na przyjęcie i publikację prawodawstwa krajowego, które przetransponuje przepisy omawianej dyrektywy. Nowa dyrektywa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.
Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line