Zdaniem Trybunału, decyzja ramowa regulująca kwestię przekazywania pomiędzy dwoma państwami członkowskimi osoby skazanej na karę pozbawienia wolności nie wywiera bezpośredniego skutku.
Wyrokiem z dnia 28 listopada 2012 r. Atanas Ognyanov, obywatel bułgarski, został skazany w Danii na karę 15 lat pozbawienia wolności za kwalifikowaną postać kradzieży i zabójstwo.
A. Ognyanov został umieszczony w areszcie tymczasowym w Danii na okres od 10 stycznia do 28 listopada 2012 r., czyli dnia uprawomocnienia się wydanego wobec niego wyroku skazującego. W okresie od 28 listopada 2012 r. do 1 października 2013 r. odbył w Danii część wymierzonej mu kary. W trakcie pozbawienia wolności w Danii, w okresie od 23 stycznia 2012 r. do 30 września 2013 r. A. Ognyanov pracował. W dniu 1 października 2013 r. A. Ognyanov został przekazany do zakładu karnego w Bułgarii.
Decyzja ramowa 2008/909/WSiSW regulująca kwestie przekazywania pomiędzy dwoma państwami członkowskimi osoby skazanej na karę pozbawienia wolności ustanawia ogólną zasadę, zgodnie z którą wykonanie kary podlega prawu wykonującego państwa członkowskiego. Organy tego państwa są zatem właściwe w sprawach dotyczących procedury wykonania kary i określenia odnoszących się do niej środków, w tym podstaw przedterminowego lub warunkowego zwolnienia. Poza tym właściwy organ w wykonującym państwie członkowskim powinien zaliczyć pełny okres pozbawienia wolności już odbyty w innym państwie członkowskim ("wydającym państwie członkowskim").
Prawo bułgarskie stanowi, że pracę wykonaną przez osobę skazaną zalicza się na poczet obniżenia okresu kary poprzez zrównanie dwóch dni roboczych z trzema dniami pozbawienia wolności. Tak więc w przypadku A. Ognyanova, okres wynoszący około roku i dziewięciu miesięcy spędzony w zakładzie karnym w Danii byłby równoważny okresowi około dwóch lat i siedmiu miesięcy, co umożliwiłoby obniżenie o ten okres kary 15 lat pozbawienia wolności i w konsekwencji A. Ognyanov skorzystałby z przedterminowego zwolnienia. Zgodnie z wyrokiem interpretacyjnym wydanym w dniu 12 listopada 2013 r. przez Varhoven kasatsionen sad (bułgarski najwyższy trybunał kasacyjny), ta zasada prawa bułgarskiego ma zastosowanie także w sytuacji, w której osoba skazana wykonywała pracę w trakcie pozbawienia wolności w państwie członkowskim innym niż Bułgaria, przed przekazaniem jej do Bułgarii w celu wykonania tam reszty pozostałej do odbycia kary.
Do celów przekazania A. Ognyanova do Bułgarii organy duńskie wskazały wyraźnie, że duńskie prawo nie zezwala na obniżenie kary pozbawienia wolności w następstwie pracy wykonanej w trakcie pozbawienia wolności.
Sofiyski gradski sad (sąd miejski w Sofii, Bułgaria) zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości w istocie z pytaniem, czy przepis krajowy, który zezwala państwu wykonującemu (w tym przypadku – Bułgarii) na przyznanie skazanemu obniżenia kary w następstwie pracy wykonanej w trakcie pozbawienia wolności w państwie wydającym (w tym przypadku – Danii), podczas gdy właściwe organy tego ostatniego państwa zgodnie z jego prawem nie przyznały takiego obniżenia kary, jest zgodny z prawem Unii.
W ogłoszonym wczoraj wyroku Trybunał zbadał kontekst i cele, do osiągnięcia których dąży prawo Unii w zakresie przekazywania osób pozbawionych wolności i stwierdził, że do części kary już odbytej przez daną osobę na terytorium państwa wydającego aż do jej przekazania do państwa wykonującego – w tym także w odniesieniu do kwestii ewentualnego przyznania obniżenia kary – zastosowanie znajduje wyłącznie prawo państwa wydającego. Natomiast prawo państwa wykonującego znajduje zastosowanie wyłącznie do części kary pozostałej do odbycia – w następstwie tego przekazania.
Zdaniem Trybunału, państwo wydające powinno określić obniżenie kary związane z okresem pozbawienia wolności odbytym na jego terytorium. Wyłącznie państwo wydające jest kompetentne w zakresie przyznania obniżenia kary za pracę wykonaną przed przekazaniem. W konsekwencji państwo wykonujące nie może z mocą wsteczną zastąpić swoimi przepisami prawa, a w szczególności swoimi uregulowaniami dotyczącymi obniżania kar, przepisów prawa państwa wydającego w odniesieniu do części kary, którą dana osoba już odbyła na terytorium państwa wydającego.
W rozpatrywanym przypadku organy duńskie wyraźnie wskazały, że ustawa duńska nie pozwala na obniżenie kary pozbawienia wolności ze względu na pracę wykonaną przez osobę skazaną w trakcie pozbawienia wolności. W konsekwencji organy bułgarskie nie mogą przyznać obniżenia kary w związku z częścią kary, która już została odbyta w Danii. Każda odmienna wykładnia mogłaby naruszyć cele, do osiągnięcia których dąży to prawo (w szczególności zasadę wzajemnego uznawania) i podważałaby w ten sposób wzajemne zaufanie do systemów prawnych innych państw członkowskich.
Trybunał orzekł, że prawo Unii sprzeciwia się przepisowi krajowemu, który zezwala państwu wykonującemu na przyznanie osobie skazanej obniżenia kary w następstwie pracy wykonanej w trakcie pozbawienia wolności w państwie wydającym, podczas gdy właściwe organy tego ostatniego państwa zgodnie z jego prawem nie przyznały takiego obniżenia kary.
W ramach tej sprawy do Trybunału zwrócono się także w przedmiocie skutków prawnych decyzji ramowych.
W tym zakresie Trybunał orzekł, że znajdująca zastosowanie w tym przypadku decyzja ramowa została przyjęta na podstawie dawnego trzeciego filaru Unii, a dokładniej na podstawie art. 34 ust. 2 lit. b) TUE. Na mocy tego postanowienia, w świetle protokołu w sprawie postanowień przejściowych, przyjętego wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony, decyzje ramowe nie wywierają bezpośredniego skutku do czasu ich uchylenia, unieważnienia lub zmiany na podstawie traktatu z Lizbony. Mająca zastosowanie w tym przypadku decyzja ramowa nie została uchylona, unieważniona ani zmieniona. W konsekwencji nie wywiera ona bezpośredniego skutku.
Trybunał podkreślił także, że sąd krajowy, przy dokonywaniu wykładni prawa krajowego, jest zobowiązany czynić to w miarę możliwości w świetle brzmienia i celu decyzji ramowej, tak aby osiągnąć przewidziany w niej rezultat. Poza tym ten wymóg dokonywania zgodnej z prawem Unii wykładni obejmuje obowiązek zmiany utrwalonego orzecznictwa przez sądy krajowe, w tym sądy orzekające w ostatniej instancji, jeżeli opiera się ono na wykładni prawa krajowego, której nie da się pogodzić z celami decyzji ramowej.
W świetle tych zasad Trybunał orzekł, że do sądu odsyłającego należy zapewnienie pełnej skuteczności decyzji ramowej, w razie potrzeby z odstąpieniem z własnej inicjatywy od stosowania wykładni przyjętej przez Varhoven kasatsionen sad (najwyższy sąd kasacyjny), jeśli wykładnia ta jest niezgodna z prawem Unii.
Tak wynika z wyroku TS UE z dnia 8 listopada 2016 r. w sprawie C-554/14 Atanas Ognyanov przeciwko Sofiyska gradska prokuratura.
Trybunał UE: praca w więzieniu nie obniża wymiaru kary
Kara pozbawienia wolności nie może być obniżona w trakcie przekazania skazanego z jednego państwa członkowskiego do drugiego na podstawie czasu pracy w zakładzie karnym w pierwszym państwie członkowskim, jeśli państwo to zgodnie z jego prawem nie przyznało takiego obniżenia kary - stwierdził TS UE.
