Trybunał Konstytucyjny: referendarz to nie sędzia

Referendarz to urzędnik sądowy, który nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości przesądził w czwartek Trybunał Konstytucyjny. Jednak, zdaniem TK, np. postanowienia dotyczące zwolnienia od kosztów sądowych nie są wymierzaniem sprawiedliwości, lecz czynnością z zakresu ochrony prawnej, mogą więc być wydawane przez referendarzy.

TK uznał tym samym, że prawo o ustroju sądów powszechnych dając referendarzom uprawnienia zwalniania z kosztów nie narusza konstytucji. Istota pytania prawnego Sądu Rejonowego w Bytowie sprowadzała się do wątpliwości, czy referendarz sądowy może posiadać kompetencje sądu w zakresie czynności ochrony prawnej. A także czy jest uprawniony - w świetle konstytucyjnej gwarancji prawa do sądu oraz zasady sądowego wymiaru sprawiedliwości - do orzekania w wybranych sprawach spornych.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że referendarze są urzędnikami sądowymi, którzy zostali upoważnieni do wykonywania oznaczonych czynności w postępowaniu sądowym - innych niż sprawowanie wymiaru sprawiedliwości. Chociaż ustawodawca  ani nie określił kompetencji referendarzy sądowych w sposób generalny, ani też nie wskazał na czym polega realizacja zadań z zakresu ochrony prawnej, to z zastosowania językowych i systematycznych reguł wykładni norm konstytucyjnych oraz prawa o ustroju sądów powszechnych wynika, że ich działalność nie jest sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości. Korzystający z stabilności zatrudnienia oraz czytelnych i ustawowo uregulowanych podstawowych kryteriów awansu zawodowego referendarze cieszą się niezależnością od organów władzy publicznej w zakresie wydawanych orzeczeń i zarządzeń. Trybunał podkreślił jednak, że referendarz wydaje orzeczenia w sądzie, a nie jako sąd. - Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem konstytucyjnym, wystarczy, by sądom została zagwarantowana kompetencja do ostatecznej weryfikacji rozstrzygnięcia organu niesądowego – powiedział sędzia sprawozdawca Stanisław Rymar. -  Nie budziło wątpliwości, że prawo do sądu oraz zasada sprawiedliwości proceduralnej są zachowane na gruncie obecnych uregulowań. Zapewniają one kontrolę takich decyzji przez sąd.
Postanowienie w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych nie stanowi formy wymierzania sprawiedliwości, lecz jest czynnością z zakresu ochrony prawnej. Nie ma zatem przeszkód, aby ustawodawca, w ramach przysługującej mu swobody legislacyjnej, powierzył orzekanie w tym zakresie organom, które nie sprawują wymiaru sprawiedliwości.

Sygnatura akt P 38/08

Katarzyna Żaczkiewicz