TK: niekonstytucyjny przepis o audycie wewnętrznym

Ogólne wyłączenie z zakresu informacji publicznej wszystkich innych dokumentów niż plan audytu oraz sprawozdanie z wykonania planu audytu przygotowanych przez audytora w urzędach jest niezgodny z Konstytucją orzekł w czwartek Trybunał Konstytucyjny.

Trybunał Konstytucyjny badał w czwartek skargę Rzecznik Praw Obywatelskich Ireny Lipowicz, według której przepis art. 284 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, który mówi, że dokumenty wytworzone przez audytora wewnętrznego w trakcie prowadzenia audytu nie są informacją publiczną, jest niezgodny z art. 61 ust. 1, 2 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

RPO w swoim wniosku wskazała, że przepis ten wyklucza dostęp obywateli do wyników audytów wewnętrznych przeprowadzanych w ministerstwach, urzędach, uczelniach i szpitalach. Obywatele mogą mieć dostęp tylko do planu audytu i sprawozdania z wykonania tego planu.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 284 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych jest niezgodny z art. 61 ust. 1, 2 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

"Jednostki organizacyjne, w których można i należy prowadzić audyt wewnętrzny stanowią organy władzy publicznej, o których mowa w art 61 ust. 1 konstytucji, czyli informacje o działalności tych organów mogą być uzyskiwane przez obywateli na podstawie tego przepisu konstytucji. Dokumenty inne niż plan audytu i sprawozdanie z wykonania planu audytu spełniają wymagania dokumentów urzędowych i powinny być potraktowane jako informacja publiczna" - powiedział sędzia sprawozdawca Stanisław Biernat.

Jak wyjaśnił, dostęp do dokumentów audytu, zawierających informację publiczną – po usunięciu z systemu prawa art. 284 ust. 2 ww. ustawy – będzie następował na zasadach ogólnych uregulowanych w ustawie o dostępie do informacji publicznej.

"Trybunał Konstytucyjny nie wyklucza potrzeby czy celowości interwencji ustawodawczej polegającej na unormowaniu zasad i trybu dostępu do dokumentów audytowych odbiegających od rozwiązań ustawy o dostępie do informacji publicznej, ale w taki sposób (...), co do którego nie będzie można postawić znowu zarzutu o niezgodność z konstytucją" - powiedział Biernat.

TK zauważył przy tym, że część dokumentów wytwarzanych przez audytora nie zawiera informacji publicznej w rozumieniu art. 61 konstytucji. Są to różnego rodzaju dokumenty o charakterze roboczym: zapiski czy notatki sporządzane w stadium zbierania informacji i przygotowania końcowego stanowiska, które stanowią jedynie etap na drodze do wytworzenia informacji publicznej, jednak informacji tej jeszcze nie stanowią.

Jak dodał sędzia Biernat, o tym, które z dokumentów wytwarzanych przez audytora stanowią informację publiczną, powinny rozstrzygać w pierwszej kolejności organy zobowiązane do udostępnienia informacji publicznej, a w przypadku sporu – sądy administracyjne.

Sędzia Marek Kotlinowski złożył zdanie odrębne do wyroku. "Trybunał jako negatywny ustawodawca ma bardzo ograniczone działanie. W tej sprawie dostrzegam problem wypracowania nowej formuły na gruncie finansów publicznych: co jest informacją publiczną. Dopuszczam takie rozwiązanie, że sprawozdanie z audytu będzie udostępniane zainteresowanym, ale to powinno być wypracowane w dialogu przez ustawodawcę, aby rzeczywiście nie utracić celu, jakim jest audyt" - zaznaczył Kotlinowski.

Dodał, że jego zdaniem audyt ma poprawić funkcjonowanie danej jednostki. "Boję się, że tak szerokie otwarcie, jeśli chodzi o dostęp do materiałów audytowych, spowoduje taki mechanizm mrożący dla audytorów" - dodał Kotlinowski.

Według Kotlinowskiego sądy administracyjne mogą nie podołać rozstrzyganiu spraw związanych z informacją publiczną. "Już stoimy przed problemem wydolności sądownictwa administracyjnego. W związku z tym, jeżeli nie będzie standaryzacji, co jest informacją publiczną na gruncie ustawy o finansach publicznych, to sądy administracyjne staną przed problemem orzekania, co jest, a co nie jest informacją publiczną" - dodał.

Audyt wewnętrzny jest prowadzony m.in. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, ministerstwach, urzędach wojewódzkich, izbach celnych, izbach skarbowych, Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w tym w zarządzanych przez niego funduszach, Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Narodowym Funduszu Zdrowia, w państwowych jednostkach budżetowych, uczelniach publicznych, samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej a także w jednostkach samorządu terytorialnego. Audyt może być także realizowany w innych jednostkach sektora finansów publicznych, których kierownicy podejmą decyzję o jego przeprowadzeniu.(PAP)

krm/ gma/