Zmiany w przepisach dotyczących pochodzenia dziecka, władzy rodzicielskiej, kontaktów rodziców i dzieci, alimentów oraz opieki w ramach rodzin zastępczych – przewiduje przyjęty przez rząd projekt zmian w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. W myśl projektu nowelizacji rodzice nie będą musieli płacić alimentów na pełnoletnie dziecko, jeśli groziłoby to pogorszeniem ich sytuacji materialnej lub gdyby dziecko nie starało się usamodzielnić finansowo.


Zgodnie z projektem zmian, jeżeli w akcie urodzenia dziecka wpisano jako matkę kobietę, która go nie urodziła, można będzie żądać zaprzeczenia macierzyństwa. Matka i kobieta figurująca jako matka będą mogły wystąpić do sądu o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Matka nie będzie mogła natomiast wytoczyć sprawy o ustalenie macierzyństwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości.

Jeśli chodzi o zmiany dotyczące zaprzeczenia i uznania ojcostwa, projekt nowelizacji zakłada, że zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wykazanie, że mąż matki dziecka nie jest jego ojcem. Zaprzeczenie ojcostwa będzie niedopuszczalne, jeśli dziecko zostało poczęte w następstwie zabiegu medycznego, na który mąż matki dziecka wyraził zgodę. Uznanie ojcostwa nastąpi, gdy mężczyzna oświadczy np. przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka. Matka dziecka będzie musiała to potwierdzić od razu lub w ciągu 3 miesięcy od daty oświadczenia mężczyzny. Oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa będzie mogła złożyć osoba, która ukończyła 16 lat i nie istnieją podstawy do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.

Projekt zakłada też zmiany co do nazwiska dziecka. Jeśli ojcem dziecka jest mąż matki, to – zgodnie z projektem – będzie ono nosić nazwisko obojga małżonków. Jeżeli małżonkowie mają różne nazwiska, będą mogli wspólnie wybrać nazwisko dla dziecka. Gdy nie uda im się porozumieć w tej sprawie, dziecko będzie miało nazwisko matki i dołączone do niego nazwisko ojca. Jeżeli nie ustalono ojcostwa – dziecko będzie nosić nazwisko matki. Dziecku nieznanych rodziców nazwisko nada sąd rodzinny.
Projekt nowelizacji dokonuje też zmian w przepisach dotyczących zakresu władzy rodzicielskiej. Zgodnie z nim, władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do sprawowania pieczy nad dzieckiem i jego majątkiem. Rodzice powinni wychowywać dziecko z poszanowaniem jego godności i praw. Z kolei dziecko powinno być posłuszne rodzicom, a w sprawach, w których może samodzielnie decydować, winno wysłuchać ich opinii i zaleceń. Rodzice przed podjęciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących dziecka lub jego majątku powinni go wysłuchać i, w miarę możliwości, uwzględnić jego rozsądne życzenia. Rodzice, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych, będą mogli uczestniczyć w sprawowaniu pieczy nad dzieckiem i jego wychowaniu, chyba że sąd rodzinny postanowi inaczej.
Projekt przewiduje także, że rodzina zastępcza lub placówka opiekuńczo-wychowawcza będą sprawować pieczę nad dzieckiem (tzw. piecza zastępcza) umieszczonym w takich miejscach, zajmować się jego wychowaniem i dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych. Pozostałe prawa i obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej będą należeć do rodziców dziecka.

Odnośnie przepisów dotyczących kontaktów z dzieckiem projekt nowelizacji zakłada, że niezależnie od władzy rodzicielskiej, rodzice oraz ich dzieci mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Jeśli dziecko na stałe przebywa z jednym z rodziców, to sposób kontaktowania się z nim drugiego rodzica mają określić wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia w tej sprawie. Jeżeli się nie porozumieją, spór rozstrzygnie sąd opiekuńczy. Sąd ten będzie mógł też ograniczyć kontakty rodziców z dzieckiem, jeśli wymaga tego jego dobro. Może też skierować rodziców do placówek lub specjalistów zajmujących się poradnictwem i terapią rodzinną. Jeśli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem zacznie poważnie zagrażać jego dobru lub je naruszy, sąd ich zakaże.
W myśl projektu zmian rodzice nie będą musieli płacić alimentów na pełnoletnie dziecko, jeśli groziłoby to pogorszeniem ich sytuacji materialnej lub gdyby dziecko nie starało się usamodzielnić finansowo.

Projekt nowelizacji zakłada również, że opiekunem dziecka małoletniego nie będzie mogła być np. osoba pozbawiona władzy rodzicielskiej albo skazana za przestępstwo przeciw wolności seksualnej lub obyczajności, za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego albo we współdziałaniu z nim. Zakaz ten obejmie również tych, którym sąd zabronił np. prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi. Opiekun dziecka będzie mógł wystąpić do sądu opiekuńczego o przyznanie wynagrodzenia za sprawowanie opieki. Projekt zmian w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym trafi teraz pod obrady Sejmu.