Strasburg: uzasadniona odmowa zmiany opiekuna osoby intelektualnie upośledzonej

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 23 marca uznał, że odmowa zmiany opiekuna osoby niepełnosprawnej intelektualnie, wskutek czego osoba ta nie mogła zmienić miejsca zamieszkania, była uzasadniona i nie naruszała prawa do poszanowania życia prywatnego i wolności poruszania się.

Skargę do Trybunału wniósł obywatel Finlandii - osoba upośledzona intelektualnie. Kiedy skarżący miał 11 lat, został oddany do wychowania w rodzinie zastępczej, z której jednak został odebrany kilka lat później i oddany do domu dziecka. Wówczas to jego prawnym opiekunem stał się starszy brat. W 2011 r. skarżący zwrócił się do sądu o zmianę opiekuna prawnego: skarżący chciał wrócić do swych rodziców zastępczych, którzy przeprowadzili się na daleką północ Finlandii. Jego obecny opiekun nie wyraził zgody i uznał, że w najlepszym interesie skarżącego jest dalsze mieszkanie na południu Finlandii, w jego rodzinnej miejscowości, gdzie skarżący ma lepsze perspektywy edukacyjne, terapeutyczne i zawodowe. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż decyzja ta naruszyła jego prawo do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego, chronione w art. 8 Konwencji o prawach człowieka, oraz swobodę poruszania się z art. 2 protokołu nr 4 do Konwencji.

Trybunał nie zgodził się ze skarżącym i uznał, że decyzja sądów krajowych, skutkująca zatrzymaniem go w rodzinnej miejscowości, stanowiła uzasadnioną ingerencję w jego prawa podstawowe.

Trybunał zbadał przede wszystkim przebieg krajowego postępowania sądowego i uznał, że sądy krajowe wydały swoje rozstrzygnięcia po bardzo szczegółowym i dogłębnym zbadaniu sytuacji skarżącego. Sądy wzięły pod uwagę zarówno jego zdolności intelektualne i stopień niepełnosprawności, jak i obecne oraz potencjalne perspektywy skarżącego (potencjalne w przypadku przeprowadzki na daleką północ Finlandii). Sąd krajowy powołał odpowiednich biegłych, którzy zgodnie uznali, iż skarżący nie jest w stanie zrozumieć konsekwencji decyzji o zmianie miejsca zamieszkania i tego, jaki miałaby ona wpływ na jego warunki bytowe. Trybunał uznał, że decyzja sądów krajowych nie opierała się zatem na fakcie, iż skarżący był niepełnosprawny intelektualnie i nie powinien o sobie decydować, lecz konkretnie na jego niemożności zrozumienia swej sytuacji życiowej i konsekwencji planowanych działań.

Trybunał uznał także, iż w sprawie zachowano odpowiednią równowagę pomiędzy poszanowaniem godności i potrzebą samostanowienia skarżącego a zabezpieczeniem jego najlepszych interesów, ze szczególnym uwzględnieniem jego szczególnie delikatnego położenia jako osoby niepełnosprawnej intelektualnie. Jego sprawa została zbadana przez sądy w postępowaniu zapewniającym wszelkie niezbędne gwarancje jego interesów oraz możliwość przedstawienia jego stanowiska, z uwzględnieniem międzynarodowych standardów opieki nad osobami niepełnosprawnymi. Skarżący był zaangażowany w postępowanie na każdym jego etapie, jego argumenty wysłuchane i należycie rozpatrzone. Ingerencja w jego prawa została prawidłowo uzasadniona i skontrolowana przez niezawisłe sądy, które uznały zatrzymanie skarżącego w rodzinnej miejscowości za działanie podjęte w jego najlepszym interesie. Ingerencja w prawa podstawowe była proporcjonalna i uzasadniona, a tym samym naruszenia art. 8 Konwencji i art. 2 protokołu nr 4 nie było.

A.-M.V. przeciwko Finlandii - wyrok ETPC z dnia 23 marca 2017 r., skarga nr 53251/13.