Zaniżona wartość domu
Skargę do Trybunału wniosła obywatelka Bośni i Hercegowiny, zamieszkała w Czarnogórze. We wrześniu 1992 r. teść skarżącej zawarł umowę zamiany domu w Dubrowniku (Chorwacja) na dom w Trebinje (Bośnia i Hercegowina). W 2002 r. spadkobiercy, w tym skarżąca, podjęli próbę odzyskania domu w Dubrowniku argumentując, iż umowa zamiany została zawarta w przymusowych okolicznościach (wojna na Bałkanach). Początkowo wartość przedmiotu sporu została określona przez stronę powodową na 10 tys. kun (czyli około 1300 euro), dopiero w 2005 r., gdy sprawa toczyła się już przed sądem, chorwacki prawnik podniósł wartość przedmiotu sporu do 105 tys. kun, czemu sprzeciwili się pozwani. W 2011 r. chorwacki Sąd Najwyższy odrzucił odwołanie w sprawie uznając, iż wartość przedmiotu sporu jest poniżej progu ustawowego ustalonego na 100 tys. kun. Sąd ten wskazał, iż wartość przedmiotu sporu ustalił na podstawie dokumentów pozwu, a nie późniejszej deklaracji strony, przy czym zgodnie z przepisami prawa krajowego wartość przedmiotu sporu może zostać zmieniona najpóźniej na pierwszej rozprawie, przed rozpoczęciem rozstrzygania przez sąd sporu co do jego istoty. Przed Trybunałem skarżąca zarzuciła, iż taki stan rzeczy stanowił naruszenie prawa dostępu do sądu, które stanowi element prawa do rzetelnego procesu chronionego w art. 6 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał nie zgodził się ze skarżącą i nie stwierdził naruszenia prawa dostępu do sądu, a co za tym idzie prawa do rzetelnego procesu z art. 6 ust. 1 Konwencji.

Odrzucenie sprawy przez Sąd Najwyższy
Trybunał stwierdził, iż zastosowanie ustawowego progu regulującego dopuszczalność wnoszenia odwołań do Sądu Najwyższego stanowi uprawniony i racjonalny warunek proceduralny w postępowaniu odwoławczym w sprawach cywilnych, gdyż rolą Sądu Najwyższego jest rozstrzyganie tylko spraw o odpowiednim ciężarze gatunkowym. Ograniczenie takie chroni zasadę prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości i realizuje zasadę praworządności. Wyznaczenie granicy wartości sporu, poniżej której sprawa nie podlega rozpatrzeniu przez Sąd Najwyższy z mocy ustawy, mieści się w zakresie marginesu uznania przysługującego państwom-stronom Konwencji i nie stanowi arbitralnego naruszenia prawa dostępu do sądu i prawa do rzetelnego procesu.

Trybunał wskazał dalej, iż za błędne podanie wartości przedmiotu sporu odpowiedzialna jest sama skarżąca, a błędu tego z łatwością dało się uniknąć. W postępowaniu przed sądem krajowym skarżąca była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika ze swego wyboru, a zatem wartość przedmiotu sporu powinna była zostać skorygowana w odpowiednim terminie, przed rozpoczęciem przewodu sądowego. Skarżąca nie może podnosić argumentów związanych z nieznajomością odpowiednich przepisów prawnych w tej mierze, skoro profesjonalny prawnik mógł i powinien był przewidzieć skutki określenia wartości sporu poniżej progu ustawowego pozwalającego na wniesienie odwołania. Trybunał uznał, że procedura określania dopuszczalności środka wnoszonego do Sądu Najwyższego była jasna, spójna i przewidywalna, i skarżąca powinna była się do niej dostosować. To powiedziawszy, Trybunał stwierdził, iż prawo dostępu do sądu i prawo do rzetelnego procesu z art. 6 ust. 1 Konwencji nie zostały naruszone.

Sąd Najwyższy tylko dla poważnych spraw
Zgodnie z art. 398(1) §1 polskiego kodeksu postępowania cywilnego, skarga kasacyjna do polskiego Sądu Najwyższego jest niedopuszczalna w sprawach majątkowych, jeżeli wartość przedmiotu sporu jest niższa niż 50 tys. zł, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jest niższa niż 10 tys. zł. W świetle omawianego orzeczenia, wskazana norma nie może budzić żadnych wątpliwości co do jej zgodności ze standardami konwencyjnymi, a zwłaszcza z zasadą rzetelnego procesu w sprawach cywilnych i prawa dostępu do sądu. Warto podkreślić za Trybunałem, iż Sąd Najwyższy jest sądem szczególnym w tym sensie, iż winien zajmować się wyłącznie sprawami odpowiednio poważnymi. Odmienne ujęcie zasad dopuszczalności skarg do Sądu Najwyższego stanowiłoby zagrożenie dla ogólnej skuteczności krajowego wymiaru sprawiedliwości.

Zubac przeciwko Chorwacji - wyrok Wielkiej Izby ETPC z dnia 5 kwietnia 2018 r., skarga nr 40160/12.

-----------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.