Strasburg: nakaz przeszukania tylko odpowiednio uzasadniony

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 16 marca uznał, że ogólnikowo sformułowany nakaz przeszukania mieszkania i pomieszczeń biurowych stanowi naruszenie prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz prawa do poszanowania mieszkania.

Skargę do Trybunału wniósł grecki biznesman. W 2010 r. ateńska prokuratura wydała nakaz przeszukania mieszkania skarżącego w ramach prowadzonego postępowania karnego. Drzwi do mieszkania otworzył ślusarz, a mieszkanie zostało przeszukane w obecności tylko jednego świadka - sąsiada skarżącego (sam skarżący był nieobecny). Policja w obecności prokuratora zatrzymała dwa komputery i setki dokumentów (których przydatność dla prowadzonego postępowania była zupełnie nieznana). Skarżący bezskutecznie usiłował zaskarżyć tę czynność. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż przeszukanie naruszyło jego prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz prawo do poszanowania mieszkania, chronione w art. 8 Konwencji.

Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie art. 8 Konwencji.

Trybunał wielokrotnie stwierdzał, iż przeszukanie pomieszczeń i zatrzymanie przedmiotów na potrzeby postępowania karnego jest uprawnionym środkiem pozyskiwania dowodów, lecz środek ten musi być stosowany z zachowaniem odpowiednich gwarancji praw zainteresowanego do poszanowania jego życia prywatnego, rodzinnego i mieszkania. Do takich gwarancji należy odpowiednie uzasadnienie nakazu przeszukania i ścisłe wyznaczenie granic przeszukania w związku z celami prowadzonego postępowania. Osobie zainteresowanej muszą również przysługiwać odpowiednie gwarancje formalnoprawne (takie jak kontrola nakazu przez sąd), które będą chronić jej prawa podstawowe przed nadużyciami ze strony organów władzy.

Gwarancje takie nie zostały w omawianej sprawie zachowane. Trybunał przede wszystkim wskazał na bardzo ogólnikowe sformułowanie nakazu przeszukania, tym bardziej rażące, iż został on wydany na bardzo wczesnym etapie postępowania karnego, kiedy to organy śledcze przeprowadzały dopiero pierwsze czynności dowodowe. Prokurator, który wydał nakaz, nie określił ani zakresu czynności poszukiwawczych, ani nie wskazał celów postępowania, dając tym samym funkcjonariuszom policji egzekwującym nakaz bardzo szerokie, a wręcz niczym nieograniczone uprawnienia. Dalej, celowość i zgodność z prawem przeszukania nie została zweryfikowana przez sąd, a ustawodawstwo greckie nie przewiduje takiej konieczności. Trybunał wskazał na niezbędność takich zabezpieczeń dla praw zainteresowanego zwłaszcza na początku postępowań karnych, gdy organy dopiero rozpoczynają gromadzenie dowodów.

LEX Linie Orzecznicze Artykuł pochodzi z programu LEX Linie Orzecznicze Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne z interpretacjami

Trybunał wreszcie wskazał, iż skarżący nie był obecny przy przeszukaniu jego mieszkania i nigdy nie wykazano, w jaki sposób zatrzymane u niego setki dokumentów i dwa komputery były związane ze sprawą prowadzoną przez organy postępowania. Te okoliczności - to jest, przede wszystkim, ogólnikowe sformułowanie zakresu przeszukania w nakazie prokuratorskim, brak udzielenia skarżącemu informacji o konkretnych środkach zażalenia na przeszukanie i przysługujących mu prawach, brak możliwości wcześniejszej weryfikacji celowości i legalności nakazu przez sąd - przesądziły o tym, iż prawo skarżącego do poszanowania jego prywatności i mieszkania zostało złamane. Tym samym miało miejsce naruszenie art. 8 Konwencji.

Modestou przeciwko Grecji - wyrok ETPC z dnia 16 marca 2017 r., skarga nr 51693/13.