Sąd rejonowy w sprawie o podział majątku ustalił skład i wartość majątku wspólnego byłych małżonków. SR stwierdził, że udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. SR podzielił majątek wspólny w ten sposób, że jedną nieruchomość przyznał wnioskodawcy, a drugą uczestniczce (za stosowną dopłatą). Jednocześnie SR uznał, że wnioskodawca poczynił nakład z majątku osobistego na majątek wspólny, bowiem z własnych pieniędzy wykonał ogrodzenie i bramę na posesji, co skutkowało rozliczeniem tych nakładów.

Zmiana orzeczenia SO, rozpoznając apelację, stwierdził, że wnioskodawca, poza dokonaniem nakładów na ogrodzenie i bramę, czynił także inne nakłady na wspólny majątek. SO uznał, że wnioskodawca otrzymał od matki darowiznę i przeznaczył ją na zakup nieruchomości, które weszły do majątku wspólnego małżonków. Kwota nakładów stanowiła wówczas równowartość połowy ceny zakupu działek; jej obecna wartość to 62.500 zł.

Z uwagi na te ustalenia SO zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że akceptując dokonany przez SR podział nieruchomości (po jednej dla każdego z małżonków), dodatkowo zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 65.955 zł. Zasądzona kwota miała objąć rozliczenie wszystkich nakładów dokonanych przez wnioskodawcę z majątku osobistego na majątek wspólny. Znaczna część tej kwoty (62.500 zł) pochodzić miała z zakupu nieruchomości przez wnioskodawcę, a jej pozostała część z rozliczenia kosztów urządzenia ogrodzenia i bramy.

Skarga uczestniczki

Uczestniczka wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia SO. Skarżąca zarzuciła, że SO błędnie uznał, iż małżonek zobowiązany do zwrotu nakładów z majątku odrębnego drugiego małżonka na majątek wspólny powinien zwrócić całość tych nakładów. Zdaniem uczestniczki, w takiej sytuacji należny jest jedynie zwrot takiej ich części, jaka odpowiada udziałowi w majątku wspólnym. Zdaniem uczestniczki, nakład wnioskodawcy z majątku odrębnego zwiększał także tę część majątku wspólnego, która przypadła w podziale jemu, co było niedopuszczalne.

Rozstrzygnięcie SN

SN uznał, że skarga jest zasadna. W związku z tym stwierdził niezgodność z prawem zaskarżonego postanowienia w zakresie podwyższającym kwotę tytułem zwrotu przez uczestniczkę nakładów na rzecz wnioskodawcy ponad kwotę 34.705 zł.

Regulacja prawna

W myśl art. 45 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Można żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczyniono ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Zwrot połowy nakładów

SN przypomniał, że w omawianej sprawie wnioskodawca dokonał nakładu ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny, pokrywając połowę ceny nabycia dwóch działek. Wartość tego nakładu odpowiada obecnie 62.500 zł. Tymczasem SO podzielił majątek wspólny w ten sposób, że każdemu z byłych małżonków przyznał jedną nieruchomość i jednocześnie zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 65.955 zł tytułem zwrotu nakładów (w tym całe 62.500 zł oraz niesporny nakład na ogrodzenie i bramę). SN podkreślił, że w oparciu o wadliwe orzeczenie SO wnioskodawca otrzymał połowę majątku i zwrot całości nakładu, należała mu się jednak tylko połowa wartości nakładu na zakup nieruchomości, tj. 31.500 zł. Powyższe wynika z tego, że nakład zwiększył majątek uczestniczki jedynie o taką kwotę. Sytuacja byłaby odmienna, gdyby uczestnik dokonał nakładu, a przedmiot majątkowy objęty tym nakładem nie został mu przyznany. Wówczas miałby on prawo do żądania zwrotu całości tego nakładu (jednak taki stan rzeczy w sprawie nie wystąpił).

Postanowienie Sądu Najwyższego z 28.06.2017 r., IV CNP 62/16 , LEX nr 2348537.