Pytanie do TSUE, czy KRS może decydować o użytecznosci sędziów

Wyrażanie zgody przez KRS na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego stwarza możliwość selekcji na zdatnych i niezdatnych do służby z uwagi na bliżej niezdefiniowany „interes wymiaru sprawiedliwości" - stwierdza Izba Kontroli Nadzwyczajnej Sądu Najwyższego. I dodaje, że może to kolidować z ich niezależnością i wpływać na takie kształtowanie orzecznictwa, by odpowiadało ono oczekiwaniom organu dokonującego tej kontroli. I dlatego pyta TSUE o zgodność tych regulacji z Traktatami.

Krajowa Rada Sądownictwa umorzyła postępowanie w sprawie wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego przez L. G. – sędziego Sądu Okręgowego w K. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że L. G. oświadczył Krajowej Radzie Sądownictwa wolę dalszego zajmowania stanowiska sędziego, przy czym wskazał, iż 65 lat ukończy 12 czerwca 2021 r.

Zaświadczenia po terminie

Kolejnym pismem, L. G. wniósł o przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia woli dalszego zajmowania stanowiska sędziego, podnosząc, że jego uchybienie wynikło z koncentracji, na bieżących czynnościach orzeczniczych.

Oświadczenie wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego złożenia wpłynęło do Biura Krajowej Rady Sądownictwa 7 stycznia 2021 r., z pismem Prezesa Sądu Okręgowego w K. z 31 grudnia 2020 r. Do oświadczenia L. G. załączył:

• zaświadczenie lekarskie z 30 listopada 2020 r. stwierdzające, że wobec braku przeciwskazań zdrowotnych jest on zdolny do wykonywania pracy na stanowisku sędziego;
• zaświadczenie psychologiczne z 30 grudnia 2020 r. stwierdzające, że nie należy on do osób wykazujących istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego;
• zaświadczenie stwierdzające, że jest on zdolny w zakresie predyspozycji i umiejętności psychologicznych do pełnienia obowiązków sędziego lub prokuratora.

Czytaj też: KRS wykluczona z Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa>>

Powołanie Zespołu przy Radzie

W celu przygotowania sprawy do rozpatrzenia na posiedzeniu Krajowej Rady Sądownictwa, jej przewodniczący wyznaczył zespół członków Rady, zawiadomił Ministra Sprawiedliwości o jego powołaniu oraz o sprawach indywidualnych przekazanych zespołowi w celu przygotowania ich do rozpatrzenia na posiedzeniu Rady.

Podczas posiedzenia 16 lutego 2021 r. zespół członków Krajowej Rady Sądownictwa ocenił, że zgromadzone materiały są wystarczające do zajęcia stanowiska w sprawie i po zapoznaniu się z tą dokumentacją przeprowadził naradę.

Członkowie zespołu, dokonując analizy przedstawionych okoliczności faktycznych, postanowili jednogłośnie (3 głosami „za”) rekomendować Radzie podjęcie uchwały o umorzeniu postępowania w sprawie wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego przez L. G. – sędziego Sądu Okręgowego w K.. Rozstrzygając w przedmiocie dalszego zajmowania stanowiska przez sędziego osiągającego wiek uprawniający do przejścia w stan spoczynku na posiedzeniu 18 lutego 2021 r.

Krajowa Rada Sądownictwa zauważyła, że zgodnie z art. 69 § 1b ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego jest możliwe, jeżeli uzasadnia to interes wymiaru sprawiedliwości lub ważny interes społeczny. W szczególności, jeśli przemawia za tym racjonalne wykorzystanie kadr sądownictwa powszechnego lub potrzeby wynikające z obciążenia zadaniami poszczególnych sądów.

Wniosek złożony za późno

Zgodnie z Prawem o ustroju sądów powszechnych, oświadczenie składa sędzia uprawniony w terminie nie późniejszym niż na sześć miesięcy i nie wcześniejszym niż na dwanaście miesięcy przed ukończeniem 65 roku życia.

Tymczasem, jak zauważyła Rada, L. G., urodzony 12 czerwca 1956 r., złożył oświadczenie o woli dalszego zajmowania stanowiska sędziego w Sądzie Okręgowym w K. w dniu 30 grudnia 2020 r., a zatem poza terminem wyznaczonym przez art. 69 § 1b ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Krajowa Rada Sądownictwa podkreśliła przy tym, że nie jest możliwe przywrócenie terminu wskazanego w art. 69 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Dodatkowo Rada wskazała na fakt przedłożenia przez L. G. zaświadczenia lekarskiego wydanego na podstawie skierowania na okresowe badania lekarskie – nie zaś wymaganego zaświadczenia wydanego na zasadach określonych dla kandydata na stanowisko sędziowskie.

L. G. wniósł odwołanie od przedmiotowej uchwały, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, w sytuacji, gdy wniosek o przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia, o jakim mowa w art. 69 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, był zasadny.

Czytaj także:  Prof. Andrzej Zoll: Polska już nie jest państwem prawa>>

SN ma wątpliwości

Na gruncie tej sprawy Izba Kontroli Nadzwyczajnej Sądu Najwyższego powzięła wątpliwości dotyczące skutków złożenia przez sędziego oświadczenia woli dalszego zajmowania stanowiska z przekroczeniem terminu. A także zgodności z prawem wspólnotowym przepisu art. 69 § 1b tej ustawy, który uzależnia skuteczność takiego oświadczenia od zgody innego organu, tj. Krajowej Rady Sądownictwa.

Sąd Najwyższy zauważył, że nieuwzględnienie wniosku sędziego wydaje się pozostawać w sprzeczności z zasadą niezawisłości sędziowskiej. I podkreślił, że przyjęcie takiego stanowiska prowadzi de facto do pozbawienia zainteresowanego sędziego możliwości samodzielnego decydowania co do dalszego pełnienia służby – wyłącznie z przyczyn formalnych, tj. z powodu niezachowania terminu określonego w art. 69 § 1 p.u.s.p., i to niezależnie od okoliczności, które do tego doprowadziły.

Jednocześnie Sąd Najwyższy postawił pytanie o zgodność z prawem Unii i wywodzonymi z niego zasadami odnoszącymi się do ochrony niezawisłości sędziowskiej regulacji art. 69 § 1b zd. 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, powierzającej Krajowej Radzie Sądownictwa kompetencję do decydowania o pozostawieniu sędziego w stanie czynnym.

Naruszenie niezawisłości sędziego

W tym zakresie Sąd Najwyższy powziął wątpliwość, czy tego rodzaju uzależnienie możliwości dalszego pełnienia służby sędziowskiej od zgody innego organu nie może potencjalnie naruszać zasady nieusuwalności i niezawisłości sędziów. Zdaniem Sądu Najwyższego przyjęte w prawie krajowym rozwiązanie, dopuszczające inną niż formalną kontrolę złożonego przez sędziego oświadczenia woli dalszego zajmowania stanowiska, sprawowaną przez organ zewnętrzny, zakłada, że dokonany zostanie jakiś rodzaj oceny bądź weryfikacji zdatności tego sędziego do służby, przy czym chodzić musi o inne niż zdrowotne okoliczności (uzyskanie bowiem zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego zdolność do pełnienia obowiązków sędziego stanowi oczywisty warunek wstępny skuteczności oświadczenia).

Tego rodzaju możliwość selekcji sędziów na zdatnych i niezdatnych do służby z uwagi na bliżej niezdefiniowany „interes wymiaru sprawiedliwości", o którym mowa w art. 69 § 1b zd. 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, może zaś, w ocenie Sądu Najwyższego, kolidować z ich niezależnością i wpływać na takie kształtowanie orzecznictwa przez sędziów, by odpowiadało ono oczekiwaniom organu dokonującego tej kontroli.

Sygnatura akt I NKRS 76/21