Na najbliższym posiedzeniu plenarnym, Sejm rozpatrzy rządowy projekt - Kodeks karny wykonawczy. Projekt dotyczy poszerzenia zakresu prac wykonywanych przez skazanych nieodpłatnie. Natomiast Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy będzie mógł potrącać więcej na ten cel z przysługującego skazanym wynagrodzenia za pracę.
Przydatność pracy skazanych
Według autorów projektu dotychczasowe doświadczenia z wykonywaniem prac nieodpłatnie wskazują na wysoką przydatność skazanych do wykonywania nie tylko codziennych prac porządkowych na potrzeby zakładu karnego czy samorządu terytorialnego, ale także korzystania z takiej pracy w przypadkach nagłych lub kryzysowych, np. w związku z powodzią czy potrzebą usuwania szkód. W opinii projektodawców charakter pracy świadczonej dotychczas w formie nieodpłatnej nie różni się w zasadniczy sposób od rodzajów pracy wykonywanej w ramach orzeczonej kary ograniczenia wolności. Z tego względu proponuje się rozszerzenie instytucji nieodpłatnej pracy na prace na cele społeczne świadczone dla
innych podmiotów.
Wyrok TK
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 23 lutego 2010 r. (sygn. akt P 20/09) zmusiło ustawodawcę do znowelizowania przepisów Kodeksu karnego wykonawczego umożliwiających przed tą datą zatrudnianie skazanych za wynagrodzeniem w wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia w danym roku. Wzrost wynagrodzeń skazanych do poziomu co najmniej minimalnego wynagrodzenia doprowadził do spadku odsetka zatrudnionych odpłatnie wśród wszystkich osadzonych zatrudnionych (68% w 2010 r., 49% w 2011 r. i 40% w 2012 r. ). Pomimo wprowadzenia mechanizmów potrącających, w szczególności na rzecz utworzonego Funduszu Aktywizacji, zatrudnienie skazanych nadal pozostaje na znacznie niższym poziomie niż przed zmianami normatywnymi będącymi skutkiem ww. orzeczenia Trybunału. W opinii projektodawcy obecne regulacje pozostawiają znaczne pole do zwiększenia udziału potrąceń w wynagrodzeniu skazanego, a w efekcie, poprzez Fundusz Aktywizacji, do stworzenia bardziej atrakcyjnych zachęt finansowych skierowanych do potencjalnych pracodawców.
Obecny stan prawny
Praca skazanych jest odpłatna, a skazany otrzymuje wynagrodzenie w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Reguła ta uzasadniona jest przede wszystkim względami konstytucyjnymi, tj. prawami człowieka do wykonywania pracy za wynagrodzeniem oraz zakazowi zmuszania do pracy. Odpłatność ma również na celu umożliwienie skazanemu wywiązanie się ze swoich zobowiązań (alimenty, spłata nawiązki lub naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem).
Kodeks karny wykonawczy dopuszcza jednak również możliwość świadczenia przez skazanych, w ograniczonym wymiarze czasowym, pracy w postaci prac porządkowych oraz pomocniczych wykonywanych na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej lub prac porządkowych na rzecz
samorządu terytorialnego, przy czym czas tej pracy nie może przekraczać 90 godzin miesięcznie. W tym modelu wynagrodzenie skazanym nie przysługuje.
Bez wynagrodzeń
Projekt proponuje zwiększenie kwoty potrąceń na rzecz Fundusz Aktywizacji Zawodowej z 25% do 45% wynagrodzenia przysługującego skazanemu.
Co więcej - nowy przepis przewiduje, że za prace porządkowe oraz pomocnicze wykonywane na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, a także za prace na cele społeczne na rzecz samorządu terytorialnego lub jego organom, spółek prawa handlowego z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa lub gminy, powiatu bądź województwa do 90 godzin miesięcznie, skazanym nie będzie przysługiwało wynagrodzenie.
