Sędziowie od rodzinnych spraw transgranicznych zajmą się też alimentami - ustawa opublikowana

Celem nowelizacji procedury cywilnej jest m.in. rozszerzeni kognicję 11 sądów okręgowych i Sądu Apelacyjnego w Warszawie, które zajmują się rodzinnymi sprawami transgranicznymi na podstawie konwencji haskiej. Będą mogły rozstrzygać także kwestie dotyczące alimentów, kontaktów i opieki. Dodatkowo przy pomocy pakietu zmian przesunięto na październik wejście w życie noweli kodeksu karnego wprowadzającej m.in. możliwość bezwzględnego dożywocia.

Zmiany w kodeksie postępowania cywilnego mają wprowadzić przepisy uzupełniające i doprecyzowujące rozporządzenie Rady UE  w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę. Przepisy te dotyczą automatycznej wykonalności orzeczeń, porozumień oraz dokumentów urzędowych objętych rozporządzeniem unijnym. Oznacza to, że te sprawy będą podlegały w Polsce uznawaniu i wykonaniu bez potrzeby przeprowadzenia specjalnego postępowania.

To kolejne zmiany w zakresie tego typu spraw. Przypomnijmy, 27 sierpnia 2018 r. weszła w życie ustawa o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych. Główną zmianą było to, że sprawy, które wcześniej rozpatrywali głównie sędziowie rejonowi, trafiły do przeszkolonych sędziów w 11 sądach okręgowych. Apelacjami zajmuje się wydział przy Sądzie Apelacyjnym w Warszawie. Wyroki miały zapadać - w poszczególnych instancjach -  z założenia w 6 tygodni, a dziecko do czasu uprawomocnienia pozostawać w Polsce. Wprowadzono możliwość wniesienia kasacji i przymus adwokacki.

Wiosną 2022 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którą wydanie dziecka na podstawie Konwencji haskiej może zostać wstrzymane do czasu rozpatrzenia skargi kasacyjnej i nadzwyczajnej. Te przepisy krytycznie ocenił TSUE. 

Sprawdź w LEX: Wstrzymanie wykonania postanowienia sądu drugiej instancji w przedmiocie odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką w sprawie prowadzonej na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. - PROCEDURA krok po kroku >>>

Sędziowie wyspecjalizowani? Czas na rozszerzenie kognicji 

Głównym założeniem nowelizacji k.p.c. (druk 2860), jest rozszerzenie kognicji 11 sądów okręgowych i Sądu Apelacyjnego w Warszawie zajmujących się trangranicznymi sprawami rodzinnymi  na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. o możliwość rozstrzygnięcia w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej, opieki, kontaktów i alimentów, w sytuacji - jak wskazano w uzasadnieniu - gdy w toku postępowania o odebranie dziecka (prowadzonego na podstawie tejże konwencji) uczestnicy wyrazili zgodę lub uznały jurysdykcję tego sądu oraz osiągnęły porozumienie w sprawie powrotu dziecka oraz w ww. sprawach. 

Czytaj: Nowelizacja wstrzymująca wydanie dziecka za granicę już obowiązuje>>

Czytaj w LEX: Stosowanie przez sądy rodzinne konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę >>>

-  Nowe rozwiązanie znacznie przyspieszy postępowanie i wyeliminuje konieczność prowadzenia postępowania w sprawie dotyczącej odpowiedzialności rodzicielskiej w państwie członkowskim dotychczasowego zwykłego pobytu dziecka. Należy wskazać, że projektowane rozwiązanie ma mieć zastosowanie jedynie w państwach członkowskich stosujących rozporządzenie nr 2019/1111. Podkreślenia wymaga, że wobec brzmienia art. 16 konwencji haskiej z 1980 r. nie jest ono dopuszczalne w stosunkach z państwami trzecimi (spoza UE), gdyż przepis ten wyłącza możliwość rozpoznania spraw dotyczących władzy rodzicielskiej w ramach postępowania o nakazanie powrotu dziecka - wskazano w uzasadnieniu. 

Konsekwencją będzie też rozszerzenie kognicji Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Będzie mógł rozpoznawać środki zaskarżenia wniesionych od orzeczeń wydanych w sprawach z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej, opieki, a także kontaktów i alimentów.

Czytaj w LEX: Rubiszewska Konstancja - Uprowadzenia rodzicielskie w świetle Konwencji haskiej >>>

Czytaj w LEX: Kontakty z osobą małoletnią i egzekucja kontaktów w praktyce sędziego >>>

Polskie dziecko za granicą w pieczy zastępczej? Polska chce wiedzieć 

Rozszerzony został też art. 26 ustawy o o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych. Chodzi o wymianę informacji "niezbędnych do wykonywania zadań polskiego organu centralnego".

Obecnie, zgodnie z jego brzmieniem Minister Sprawiedliwości, minister właściwy do spraw zagranicznych oraz właściwy konsul Rzeczypospolitej Polskiej wymieniają informacje niezbędne do wykonania zadań polskiego organu centralnego wskazanych w przepisach konwencji haskiej i rozporządzenia dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej.

Ma być dodany ustęp drugi, zgodnie z którym ta wymiana informacji obejmuje otrzymane z innych państw informacje na temat toczących się w tych państwach postępowań w sprawie umieszczenia w placówce opiekuńczej lub pieczy zastępczej dziecka, które ma bliskie związki z Rzecząpospolitą Polską, a także obejmuje dane na temat osób spokrewnionych z dzieckiem, które wyraziły gotowość do przejęcia nad nim opieki.

Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 roku o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wejdzie w życie w dniu 17 marca 2023 roku.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.