Raport: potrzebny obiektywny system oceniania prokuratorów

Wprowadzenie obiektywnego systemu oceniania prokuratorów, a także jawność prokuratorskich postępowań dyscyplinarnych to główne postulaty zaprezentowanego we wtorek raportu na temat odpowiedzialności zawodowej prokuratorów. Raport przygotowany został wspólnie przez Helsińską Fundację Praw Człowieka oraz Forum Obywatelskiego Rozwoju. Według jego autorów polskie przepisy dotyczące kwestii odpowiedzialności prokuratorów nie odbiegają od unormowań przyjętych w innych krajach europejskich, wymagają jednak ulepszenia w odniesieniu do niektórych kwestii.

Jak wskazał współautor opracowania, Artur Pietryka z HFPC, jednym z takich zagadnień jest wprowadzenie przepisów umożliwiających okresową ocenę pracy prokuratora. Zmiana taka, jak wskazano, będzie sprzyjała "poprawie jakości prowadzonych postępowań oraz będzie dodatkowym bodźcem, aby postępowania te były prowadzone rzetelnie i skrupulatnie".

Wprowadzenie systemu okresowych ocen pracy sędziów i prokuratorów przewiduje przyjęty przez rząd w październiku projekt nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych.

"Pozostaje jednak pytanie, w jakim kształcie powinny zostać wprowadzone takie oceny okresowe; wydaje się, że ze względu na wzmocnienie obiektywizmu tej oceny powinni być w nią zaangażowani prokuratorzy spoza apelacji, w której oceniany jest znany" - mówił Pietryka. Natomiast zgodnie z proponowanymi w rządowym projekcie rozwiązaniami podstawą okresowej oceny pracy prokuratora miałyby być pisemne opinie prokuratora bezpośrednio przełożonego i wizytatora z jednostki bezpośrednio wyższego stopnia.

Według rządowych planów ocena ma być dokonywana raz na cztery lata, jej negatywny wynik ma skutkować przedłużeniem o trzy lata okresu wymaganego do uzyskania kolejnej stawki awansowej wynagrodzenia zasadniczego prokuratora. Kwestia ocen okresowych wzbudziła zastrzeżenia części środowisk prokuratorskich. W ubiegłym roku w przyjętym stanowisku Stowarzyszenie Prokuratorów RP wskazywało, że proponowane rozwiązania "stanowią niespójne pomieszanie opinii przełożonego z wizytacją i są mało czytelne".

Inną zmianą postulowaną przez HFPC i FOR jest wprowadzenie jawności prokuratorskich postępowań dyscyplinarnych. "Zadziwiającym jest utrzymywanie niejawności, zwłaszcza w sytuacji, gdy sądownictwo dyscyplinarne sędziów i adwokatów zakłada jawność postępowania" - wskazano w raporcie. Odnosząc się do tej kwestii Pietryka przypomniał, że za jawnością dyscyplinarek prokuratorskich opowiedziała się część kandydatów na prokuratora generalnego słuchanych w styczniu przez Krajową Radę Sądownictwa.

Według danych zebranych w raporcie rocznie przeciwko prokuratorom wszczynanych jest około 40 postępowań dyscyplinarnych. Wyjątkiem były lata 2006 i 2007, kiedy tych postępowań wszczęto odpowiednio 58 i 63. Jak jednak zaznaczono "najczęściej postępowania te były umarzane lub też kończyły się najniższą z możliwych kar, czyli upomnieniem", wydalenie ze służby następowało w wyjątkowych przypadkach. Na przykład w 2007 r. w ten sposób zakończyły się trzy postępowania.

Raport wskazuje także, że konieczne jest zawężenie immunitetu prokuratorskiego. "Ograniczenia powinny jedynie dotyczyć pociągania prokuratorów do odpowiedzialności karnej za czyny związane z wykonywaniem zawodu prokuratora, natomiast przestępstwa spoza tej kategorii powinny być ścigane na ogólnych zasadach" - podkreślono.

"Chodzi o to, żeby wspólnie zastanowić się nad systemowymi zmianami prowadzącymi do tego, żeby prokuratura działała tak, jak tego od niej oczekujemy" - mówił prezes FOR Andrzej Krajewski. We wrześniu Prokuratura Generalna oceniła w wydanym komunikacie, że konieczna jest dyskusja o zmianie części przepisów dotyczących prokuratury i przygotowanie projektu nowelizacji różnych aktów prawnych. Jak zaznaczyli przedstawiciele HFPC i FOR ich raport ma być głosem w tej dyskusji.

Marcin Jabłoński (PAP)