Za podmioty uprawnione do udzielania porad prawnych, szerzej pomocy prawnej w ogóle, w myśl obowiązujących przepisów uznać trzeba przede wszystkim adwokatów oraz radców prawnych. Wynika to głównie z ustaw konstytuujących istnienie samorządów niniejszych zawodów zaufania publicznego.
W odniesieniu do adwokatury, kluczowy wydaje się przede wszystkim art. 4 prawa o adwokaturze i dyrektywa zawarta w jego ust. 1: „zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami” (Ustawa z dnia 26 maja 1982 r., prawo o adwokaturze, t.j. Dz. U. 2016.0.19999) . Jeśli chodzi natomiast o radców prawnych to wspomnieć trzeba głównie o treści, podobnie jak w przypadku prawa o adwokaturze, art. 4 ustawy o radcach prawnych, w brzmieniu: „Wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej (Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r., o radcach prawnych, t.j. Dz. U. 2017.0.1870).”
W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, funkcjonuje pogląd, iż używane przez Ustawodawcę i to zarówno w odniesieniu do ustawy o radcach prawnych jak i prawa o adwokaturze określenie „pomoc prawna” ma charakter wyjątkowo ogólny, nieostry (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada 2003 r., sygn. akt SK 22/02, Legalis).
Prawo tego nie zabrania
Zważywszy na powyższe, podkreślić trzeba, że ustawodawca w żaden sposób nie precyzuje charakteru udzielanej porady prawnej, nie określając również jej formy, sposobu (pisemna, ustna). W związku z tym poprzez szerokie rozumienie pojęcia „pomoc prawna”, nie wykluczona wydaje się również możliwość udzielania porad prawnych danemu podmiotowi, również w formie elektronicznej, co w dobie współczesnego, szerokiego dostępu do internetu, wydaje się rozwiązaniem niezwykle praktycznym. Milczenie przepisów w tym zakresie jest całkowicie uzasadnione, trudne wydaje się bowiem przewidzenie w akcie prawnym wszelkich form kontaktów pomiędzy klientem, a radcą prawnym, czy adwokatem. Zresztą clou pomocy prawnej jako takiej, nie jest przecież forma w jakiej są udzielane wszelkiego rodzaju porady prawne, a treść, która z nich wynika, jej przydatność w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego. Sama natomiast forma porady prawnej, winna być zgodna z oczekiwaniami podmiotu, który ją zleca – Klienta.
Usługi także drogą elektroniczną
Jednakże starając się znaleźć prawne uzasadnienie dla możliwości udzielania porad prawnych przez internet, zasadnym wydaje się odniesienie do ustawy z dnia 18 lipca 2002 r., o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Przez rzeczone usługi świadczone drogą elektroniczną, rozumie się „wykonywanie usługi świadczonej bez jednoczesnej obecności stron (na odległość), poprzez przekaz danych na indywidualne żądanie usługobiorcy, przesyłanej i otrzymywanej za pomocą urządzeń do elektronicznego przetwarzania, włącznie z kompresją cyfrową, i przechowywania danych, która jest w całości nadawana, odbierana lub transmitowana za pomocą sieci telekomunikacyjnej(…)” (Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r., o świadczeniu usług drogą elektroniczną, t.j. Dz. U. 2017.0.1219). Niniejsza definicja, w sposób jednoznaczny nie odnosi się do ewentualnej możliwości świadczenia usług porad prawnych przez Internet. Jej analiza nakazuje jednak sądzić, iż jest to możliwe zwłaszcza w kontekście jej początkowych sformułowań, wszak oczywistym wydaje się, iż usługa porady prawnej świadczona nie tylko przez Internet, ale w ogóle musi wynikać bezpośrednio z żądania osoby zainteresowanej.
Ważny kontekst samorządowy
Sformułowań pośrednio odnoszących się do zadań stawianych adwokatom oraz radcom prawnym przez aparat państwa, w zakresie dotyczącym pomocy prawnej, upatrywać trzeba w art. 5 ust. 5 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Zapisy niniejszej dyrektywy określają dodatkowe wymagania stawiane osobom fizycznym, których prawo do wykonywania zawodu zależy od spełnienia wyraźnych, prawnych obostrzeń. Powinnością rzeczonych osób w kontekście omawianej regulacji jest między innymi określenie samorządu zawodowego do którego przynależą, czy numeru i nazwy rejestru publicznego do którego są wpisani.
Istotne w omawianym kontekście wydaje się przede wszystkim określenie samorząd zawodowy, przez które zgodnie z poglądami prezentowanym w doktrynie rozumie się organizacyjną formę zrzeszenia się obywateli, ukształtowaną na zasadzie więzi zawodowej, powstałą celem reprezentowania ich interesów wobec instytucji państwa (H. Zięba – Załucka, Samorząd zawodowy w świetle Konstytucji RP, Monitor Prawniczy 10/2005, Legalis). Odnosząc się do treści zawartych w prawie o adwokaturze oraz ustawie o radcach prawnych, stwierdzić należy, iż przynależność każdego adwokata oraz radcy prawnego do samorządu zawodowego jest obligatoryjna (vide: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 2010 r., sygn. akt K 1/09, Legalis). Wysnuć trzeba w związku z tym wniosek, iż omawiana materia ma odniesienie między innymi do prawników. Toteż prawnej podstawy udzielania porad prawnych przez Kancelarię upatrywać trzeba właśnie w treści art. 5 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną.
Tajemnica musi być zachowana
Podkreślenia wymaga fakt, który wydaje się niezwykle istotny z praktycznego punktu widzenia, iż świadczenie pomocy prawnej drogą internetową przez adwokatów, czy radców prawnych nie zwalnia niniejszych podmiotów z obowiązku dochowania w tajemnicy informacji pozyskanych od Klienta. Jak nie bez słuszności podnosi się w doktrynie tajemnicą zawodową adwokatów, a także radców prawnych objęte są wszelkie dokumenty uzyskane od klienta, niezależnie od miejsca w którym się znajdują (J. Kurek, Tajemnica zawodów prawniczych. Tajemnica Adwokacka, 2013, Legalis). Rzeczone w kontekście udzielania porad drogą internetową znajduje odzwierciedlenie w zbiorze etyki zawodowej adwokata, a konkretnie w jego art. 19: przekazywanie informacji objętych tajemnicą zawodową za pomocą elektronicznych i podobnych środków przekazu wymaga zachowania szczególnej ostrożności i uprzedzenia klienta o ryzyku związanym z zachowaniem poufności przy wykorzystywaniu tych środków (Obwieszczenie prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) z dnia 14 grudnia 2011 r., K. Adw nr 1, poz.1).
Nieustanny rozwój narzędzi internetowych prowokuje też do rozważań dotyczących powstania nowych rozwiązań prawnych stricte ukierunkowanych na wykonywanie zawodu adwokata i radcy prawnego w ramach społeczeństwa informacyjnego. Ten obszar analizy dedukuje się do oddzielnego omówienia.