Zmiany zawarte w nowelizacji (Dz. U. Nr 205, poz. 1209) zmierzają w czterech kierunkach:
1. Objęcie przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (UTK) szerszym nadzorem rynku przewozu osób, zarówno w zakresie usługi publicznej, jak i przewozów komercyjnych.
2. Zwiększenie możliwości Prezesa UTK w zakresie ochrony interesów pasażerów, wraz z zapobieganiem rażąco niskiej jakości przewozów, która często jest obserwowana w praktyce i stanowi jedną z podstawowych przyczyn utraty przez przewoźników kolejowych pasażerów na rzecz innych środków transportu.
3. Zwiększenie obowiązków przewoźników i innych podmiotów w zakresie informowania pasażerów o rozkładzie jazdy oraz informowania Prezesa UTK o wszelkich naruszeniach ustawowego harmonogramu przygotowania i realizacji rozkładu jazdy. Organizowanie oferty przewozowej wymaga bowiem uporządkowania i transparentności.
4. Ustabilizowanie funkcji Prezesa UTK oraz wprowadzenie dodatkowych sankcji, które obciążałyby podmioty niestosujące się do wymagań prawa i decyzji Prezesa UTK.
Nowelizacja uzupełnia kompetencje Prezesa UTK w zakresie decyzji w sprawie otwartego dostępu do rynku o przesłankę wpływu na warunki ekonomiczne usługi publicznej. Regulator ma możliwość odmowy dopuszczenia do infrastruktury kolejowej przewoźnika, jeśli działalność określona w jego wniosku skutkowałaby wzrostem poziomu rekompensaty wypłacanej przez organizatora przewoźnikowi o więcej niż 10% w stosunku do poziomu wynikającego z umowy o świadczenie usług publicznych lub zakłócałaby regularność przewozów pasażerskich, z uwzględnieniem natężenia ruchu na linii kolejowej i potrzeb podróżnych.
Zdaniem autorów ustawy, nadzór nad otwartym dostępem powinien być zrównoważony nadzorem nad systemem usług publicznych, tak by objąć cały rynek przewozów osób kompetencjami regulatora i zapewnić prawidłowość ustalania przez organizatorów systemu usług publicznych, które według przepisów o publicznym transporcie zbiorowym mogą stać się podstawą oferty przewozowej. Nadzór przyjął postać niewiążącą, polegającą na wydawaniu opinii. Obejmuje on opiniowanie projektów planów transportowych przyjmowanych zarówno w drodze uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, jak i planu sporządzanego przez ministra właściwego do spraw transportu, który wydaje w tej sprawie rozporządzenie.
W ramach nadzoru nad prawidłowością zawierania umów o świadczenia usługi publicznej, Prezes UTK ma analogiczne uprawnienie. Opinia dotycząca projektu umowy będzie niewiążąca. Stanowić ona będzie wyraz współdziałania organów administracji – zainteresowanych organizatorów i wyspecjalizowanego w przewozach kolejowych regulatora, który wyrażałby swoje stanowisko odnośnie projektu umowy. Negatywna opinia nie będzie wstrzymywać procedury i nie umożliwi zawarcia umowy o treści zgodnej z wolą właściwego organu.
Nowelizacja zakłada również możliwość włączenia się Prezesa UTK w negocjacje w sprawie zawarcia umowy o udostępnienie infrastruktury – na wniosek strony lub z urzędu – oraz wyznaczenia w drodze postanowienia terminu zakończenia negocjacji.
Prezes UTK będzie zapoznawany z projektem umowy, aktualnymi stanowiskami stron, z zaznaczeniem tych części umowy, co do których strony nie doszły do porozumienia. W przypadku niepowodzenia negocjacji lub upływu terminu, Prezes UTK wyda decyzję w sprawie udostępnienia infrastruktury kolejowej. Decyzja ta zastąpi umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej, co jest rozwiązaniem analogicznym wobec umów o dostęp funkcjonujących na innych rynkach regulowanych (telekomunikacja, energetyka). Odmowa podjęcia negocjacji oraz rozwiązanie umowy o dostęp podlega również nadzorowi Prezesa UTK.
W nowelizacji przewidziano unormowania porządkujące proces przyznawania tras pociągów i nadzoru nad obowiązującym rozkładem. Zgodnie z nowymi rozwiązaniami, wprowadzono obowiązek informowania Prezesa UTK o odstępstwach od ustawowo określonego harmonogramu, wraz z koniecznością podania przyczyn odstępstwa. Naruszenie terminów wprost w ustawie przewidzianych może się łączyć z karą nakładaną przez Prezesa UTK. Wprowadzono też wprost zasadę stałości rozkładu jazdy wraz z określeniem niezbędnych wyjątków. Wprowadzono także terminy na publikację rozkładu jazdy przez zarządcę i właściciela lub zarządzającego dworcem. Połączenie obowiązku informacyjnego z możliwością nałożenia kar za uchybienie ustawowym terminom związanym z przygotowaniem i wdrażaniem rozkładu jazdy powinno doprowadzić do uporządkowania całego procesu i zmuszenia podmiotów w nim uczestniczących do przestrzegania ustawowych zasad i terminów. Powinno to zwiększyć pewność dokonanych ustaleń po stronie przewoźników i zarządców, jak również zagwarantować podróżnym, że odpowiednio wcześnie przygotowany i opublikowany rozkład jazdy będzie wiarygodny. Jest to rozwiązanie sprzyjające wzrostowi popytu na przewozy kolejowe.

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line