Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 16 listopada 2011 r. nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym orzekł, że pożyczkobiorca w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu winien zapłacić bankowi kwotę ponad 30 tys. zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości 59,75 proc. w skali roku od kwoty ponad 8 tys. zł. Wobec braku zaskarżenia orzeczenia, nakaz zapłaty uprawomocnił się.

Zobowiązanie mężczyzny wynikało z umowy pożyczki gotówkowej zawartej 30-go listopada 2005 r. pomiędzy nim a wrocławskim oddziałem banku. Pożyczkobiorcy udzielona została pożyczka pieniężna w kwocie 7,5 tys. zł z trzyletnim terminem jej spłaty. Z umowy wynikało, że w przypadku braku spłaty w wyznaczonym terminie, pożyczkobiorca zapłaci karne odsetki w wysokości 59,75 proc. w skali roku.

Czytaj w LEX: Skarga nadzwyczajna w sprawach cywilnych >

Przepisy nie zawierały ograniczenia procentowego lub kwotowego odsetek maksymalnych

Prokurator Generalny ocenił, że wywiedzenie skargi nadzwyczajnej od nakazu zapłaty lubelskiego sądu jest konieczne dla zapewnienia zgodności orzeczenia z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Usankcjonowanie nakazem zapłaty żądania kwot całkowicie nieproporcjonalnych do wysokości udzielonej pożyczki jest sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości.

W skardze zauważono, że przepisy kodeksu cywilnego w okresie, w którym bank postanowił skorzystać z wysokich odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia, nie zawierały ograniczenia procentowego lub kwotowego odsetek maksymalnych. Przeciwdziałaniu zastrzegania zbyt wysokich odsetek służył wówczas art. 58 § 2 k.c., który pozwala uznać zbyt wygórowane odsetki jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, czego konsekwencją jest częściowa nieważność umowy. Dopiero w znowelizowanym art. 359 kodeksu cywilnego znalazł się zapis, zgodnie z którym maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Wpływ kapitalizacji odsetek na wartość przedmiotu sporu i wartość przedmiotu zaskarżenia >

Jednak w ocenie skarżącego nie oznacza, to, że odsetki te mogły być ustawiane w sposób całkowicie dowolny. Prokurator Generalny przywołał orzecznictwo sądów, zgodnie z którym treść wprowadzonego w życie w 2006 r. art. 359 k.c. winna stanowić wskazówkę dla oceny czy poziom odsetek ustalonych w okresie przed wejściem w życie przepisów o odsetkach maksymalnych mieści się w granicach dozwolonej swobody umów.

Czytaj w LEX: Skutki prawne naruszenia przepisów kształtujących wymóg szczegółowości określenia zasad oprocentowania kredytu >

Niedozwolone odsetki

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że określone w umowie obciążenie pożyczkobiorcy – niemal 60 proc. odsetek w skali rocznej – w skutkach musiało się okazać dla pożyczkobiorcy rujnujące, pożyczkodawcy natomiast miało przysporzyć korzyści nie dających się uzasadnić żadnymi racjami. Zawartą między bankiem a pożyczkobiorcą umowę uznać zatem należy jako lichwiarską i sprzeczną z zasadami współżycia społecznego.

Umowa winna zostać uznana za nieważną w zakresie dotyczącym wysokości odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia. Stanowisko takie jest zgodne z orzecznictwem Sądu Najwyższego, zgodnie z którym postanowienia umów zastrzegające nadmierne odsetki nie stają się nieważne w całości, a jedynie co do nadwyżki. Nadwyżkę zaś, stosownie do treści art. 359 § 2 k.c. stanowią odsetki przerastające wysokość odsetek ustawowych.

Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Lublin – Zachód w Lublinie.

Zobacz procedurę w LEX: Badanie dopuszczalności skargi nadzwyczajnej przed Sądem Najwyższym ze względu na wymagania konstrukcyjne skargi w sprawie cywilnej >