Chodzi o pakiet zmian m.in. w Kodeksie postępowania cywilnego i m.in. Ustawie o policji. Nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia będą mogły być wydane wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia bliskich. Nakaz lub zakaz mogą być stosowane łącznie i - co ważne - są natychmiast wykonalne. Mogą być wydane podczas interwencji podjętej we wspólnie zajmowanym mieszkaniu lub jego bezpośrednim otoczeniu lub w związku z informacją o stosowaniu przemocy w rodzinie. Zgłosić taką konieczność mogą: osoba dotknięta przemocą, kurator sądowy lub pracownik jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, w związku z wykonywaniem ustawowych obowiązków. 

Czytaj w LEX: Nowa procedura szybkiego reagowania wobec sprawców przemocy domowej >

Przesłanka - stwierdzenie zagrożenia dla życia lub zdrowia 

Jak policjanci i żandarmi mają oceniać czy wydać nakaz, czy nie? Przesłanką ma być stwierdzenie zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej przemocą. Mają też się opierać na zeznaniach świadków: członków rodziny, sąsiadów, kuratorów, pracowników jednostek opieki społecznej, dokumentacji medycznej. Wszystkie przesłuchania będą pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie nieprawdziwych zeznań.

Precyzuje to zresztą art. 15aa ust.11, zgodnie z którym policja przed wydaniem nakazu lub zakazu ma prawo zażądać dodatkowych informacji od innych instytucji lub organów w celu ustalenia, czy zachodzą dane okoliczności. 

Sam nakaz lub zakaz - zgodnie z nowelą - tracą moc po upływie czternastu dni od dnia ich wydania, chyba że na wniosek osoby dotkniętej przemocą, sąd przedłuży ten okres.

Czytaj: Za przemoc na bruk, ale... ze swoim laptopem - bliżej do natychmiastowej izolacji sprawców>>
 

Jeśli sąd udzieli zabezpieczenia w sprawie o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia lokalu lub o zakazanie zbliżania się (na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, na wniosek osoby dotkniętej przemocą) to nakaz lub zakaz wydany przez policję może przedłużyć. Co ważne stracą one moc, kiedy wobec sprawcy zostanie zastosowany środek zapobiegawczy w postępowaniu karnym, wszczętym pod kątem tego, czy przemoc w rodzinie nosi znamiona przestępstwa.

Zobacz procedurę w LEX: Postępowanie o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia  >

Osoba doświadczająca przemocy w rodzinie będzie mogła żądać od sądu wydania orzeczenia zobowiązującego osobę stosującą przemoc w rodzinie do opuszczenia lokalu lub zakazującego zbliżania się i to nawet wówczas, kiedy którakolwiek ze stron opuściła wspólnie zajmowane mieszkanie, przy czym jeśli zrobiła to osoba dotknięta przemocą - to pod warunkiem, że stało się to z powodu stosowania wobec niej przemocy. 

Czytaj: Romanowski: Będą szkolenia dla policjantów z szybkiej izolacji sprawców przemocy>>

Ocena ryzyka zagrożenia

Policjanci będą mogli też zatrzymać osobę, która stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia członków rodziny, a nowela wprowadza co powinni brać pod uwagę, oceniając ryzyko. I tak: 

  • akty przemocy fizycznej w rodzinie;
  • wiek osoby dotkniętej przemocą w rodzinie; stosowanie przemocy w rodzinie wobec kobiety w ciąży;
  • niepełnosprawność osoby dotkniętej przemocą w rodzinie;
  • zależność osoby dotkniętej przemocą w rodzinie od osoby stosującej tę
  • przemoc ze względu na stan zdrowia lub jej zaburzenia psychiczne;
  • zaburzenia psychiczne tej osoby;
  • stan sprawcy związany z użyciem, nadużywaniem lub uzależnieniem od alkoholu, środków odurzających lub
  • substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych;
  • kierowane groźby użycia przemocy ze skutkiem bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia;
  • dostęp do niebezpiecznego narzędzia lub broni;
  • informacje o dotychczas stosowanej przemocy lub prowadzonych postępowaniach wobec osoby, o której mowa w ust. 1, w związku z użyciem
  • przemocy;
  • informacje o próbach targnięcia się sprawcy na własne życie lub życie osób wspólnie z nim mieszkających; 
  • informacje o próbach targnięcia się na własne życie przez osobę dotkniętą przemocą w rodzinie.

To wytyczne z których już wcześniej korzystali policjanci, na podstawie zarządzenia Komendanta Głównego Policji.

 

Uwaga! Skutki błędnej decyzji

Zgodnie z art. 15aj. 1. osobie stosującej przemoc w rodzinie, wobec której wydano nakaz opuszczenia mieszkania lub zakaz zbliżania się do niego, będzie przysługiwać zażalenie do sądu rejonowego. Wniesione ma być w terminie 3 dni od dnia doręczenia nakazu lub zakazu, a skarżący może się domagać zbadania prawidłowości prowadzenia czynności, zasadności oraz legalności takiej decyzji. 

I sąd może taki zaskarżony nakaz lub zakaz uchylić  - o czym ma niezwłocznie zawiadomić osobę dotkniętą przemocą w rodzinie, prokuratora, właściwą jednostkę policji oraz zespół interdyscyplinarny, o którym mowa w przepisach ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Zobacz procedurę w LEX: Doręczenia w sprawie o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia  >

Co ważne, w przypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości nakazu lub zakazu sąd ma zawiadomić o tym przełożonego policjanta, który podjął taką decyzję. 

 

Sprawca nie wyjdzie "bez niczego", ale zostawi klucze

Podczas interwencji policjanci mają sporządzić drobiazgowy protokół zawierający choćby datę, czas, miejsce oraz podstawę prawną przeprowadzenia czynności, dane policjantów przeprowadzających czynność oraz osób w niej uczestniczących, informacje o nakazie lub zakazie, oświadczenia osób uczestniczących w czynności oraz policjantów, wzmiankę o udzieleniu pouczeń oraz udzielonych informacjach, a także choćby wskazać co sprawca zabiera z mieszkania. A może zabrać przedmioty osobistego użytku, służące do świadczenia pracy lub zwierzęta domowe. Ma być również opisane pozostawione mienie - które według twierdzeń osoby stosującej przemoc w rodzinie stanowi jej własność.

Kot, pies nie trafi w ręce agresora jeśli sprzeciwią się temu pozostali członkowie rodziny, wobec których stosował przemoc. 

Ustawodawca przewidział też sytuację kiedy osoba, wobec której zastosowano nakaz lub zakaz, potrzebuje czegoś z mieszkania. Będzie miała na to jeszcze jedną szansę - po uzgodnieniu terminu z osobą dotkniętą przemocą i wyłącznie w obecności policjanta.

Osoba stosująca przemoc w rodzinie, wobec której wydano nakaz lub zakaz będzie miała natomiast obowiązek pozostawić klucze i do mieszkania i poszczególnych pomieszczeń, czy zabudowań. 

Czytaj: Od 30 listopada natychmiastowa izolacja sprawców przemocy - są projekty rozporządzeń>>

To, że mieszkanie należy do sprawcy bez znaczenia

Nakaz i zakaz będą mogły być wydane nawet jeśli wyłącznym właścicielem mieszkania będzie sprawca. Wówczas osoba, która w nim pozostanie będzie zobowiązana pokrywać opłaty - czynsz, media itp., chyba że osoba stosująca przemoc jest względem niej obciążona obowiązkiem alimentacyjnym. 

Postanowienie sądu o zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania lub zakazaniu zbliżania się do niego będzie skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia. Sąd będzie też miał prawo je zmienić lub uchylić w razie zmiany okoliczności, nawet kiedy będzie prawomocne.

Czytaj w LEX: Postępowanie nieprocesowe w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia >

Nakaz i zakaz na jednym formularzu

Obie opcje - nakaz opuszczenia lokali i zakaz zbliżania się do niego - mają być na jednym formularzu. Zgodnie z opracowanym przez MSWiA i MON rozporządzeniami policjant lub żołnierz ŻW ma wskazać datę, podstawę prawną, osoby uczestniczące w czynnościach, podać swoje dane - w tym stopień i jednostkę, dane osoby pokrzywdzonej i sprawcy - (w tym przypadku wraz z numerem PESEL). 

Jeśli sprawcy nie ma - policjant lub żandarm ma to zaznaczyć w formularzu, podobnie jeśli zdecydują o umieszczenie informacji o zastosowanych środkach na drzwiach domu lub mieszkania. 

W formularzu jest też część przeznaczona na opisanie zaistniałych okoliczności, podstaw wydania nakazu lub zakazu, adnotacja o dołączonych załącznikach i m.in. zeznaniach świadków. Oddzielny wzór dotyczy zawiadomienie, które może być w razie nieobecności sprawcy umieszczane na drzwiach. Ma zawierać wezwanie do kontaktu z jednostką policji lub Żandarmerii Wojskowej, informacje o podstawie prawnej wydania, oraz zastosowanym nakazie lub zakazie. Jest też pouczenie, że "odbiór ze wspólnie zajmowanego mieszkania przedmiotów osobistego użytku i służących do  świadczenia pracy oraz zwierząt domowych będących jego własnością" jest możliwy jednorazowo, wyłącznie w obecności policjanta czy żołnierza Żandarmerii  Wojskowej "po wcześniejszym uzgodnieniu terminu z osobą dotkniętą przemocą". 

 

Obszerna ocena ryzyka

Bardzo dokładny jest kwestionariusz szacowania ryzyka. Zawiera i czynniki i kryteria potrzebne do określenie ryzyka zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego w związku z przemocą w rodzinie. Jest też oddzielna tabela informująca policjanta lub żołnierza Żandarmerii Wojskowej ile potrzebuje odpowiedzi na "tak", by odizolować sprawcę. 

I tak zatrzymanie, a bezpośrednio po nim zastosowanie nakazu opuszczenia lokalu i zakazu zbliżania się do niego, ma "być rozważane" przy jednej z trzech możliwości - gdy doszło do aktu przemocy z użyciem niebezpiecznych narzędzi, gróźb zabójstwa lub próby uduszenia. Podobnie w przypadku przemocy wobec dzieci: gdy sprawca rzucił dzieckiem, dusił je, przypalał papierosem lub innym rozgrzanym przedmiotem, bił, popychał, uderzał je ciężkim przedmiotem. 

Jest wymienionych też szereg pytań, które dotyczą przemocy a mogą być podstawą izolacji, jak choćby:

  • czy sprawca jest agresywny wobec: kobiety w ciąży, osoby w podeszłym wieku, osoby niepełnosprawnej albo osoby zależnej w inny sposób ze względu na stan zdrowia lub zaburzenia psychiczne od osoby stosującej przemoc;
  • czy był karany za przemoc wobec bliskich, groził im samobójstwem rozszerzonym;
  • czy jego ofiary próbowały popełnić samobójstwo.
  • Jedną z podstaw może być też nadużywanie alkoholu, narkotyków, leków i "nasilenie w ostatnim czasie przemocy". Możliwości jest osiem, do zastosowania nowych narzędzi wystarczają 4 twierdzące odpowiedzi.

W przypadku przemocy wobec dzieci to m.in. uderzenie dziecka przedmiotem, agresywność wobec niego, wiek od 0 do 6 lat, przypuszczenie, że sprawca może wyrządzić mu krzywdę, wcześniejsze podobne epizody. Podstawą izolacji są 4 na siedem twierdzących odpowiedzi.  

  

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.