Nadzór nad transportem kolejowym zostanie dostosowany do prawa UE

Dostosowanie polskiego prawa do dyrektywy Parlamentu Europejskiego o jednolitym europejskim obszarze kolejowym zakłada znowelizowana w piątek przez Sejm ustawa o transporcie kolejowym. Zapisano w niej również, że szefa Urzędu Transportu Kolejowego będzie powoływać premier.

Sejm przyjął ustawę jednogłośnie - za nowelizacją głosowało 431 posłów.

Wcześniej posłowie przyjęli cztery poprawki o charakterze porządkującym i doprecyzowującym. Teraz projekt trafi do Senatu. Nowelizację przygotowało Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego(PE) zakłada m.in. zmiany w zakresie określenia składników infrastruktury kolejowej, procesu ustalenia zdolności przepustowej i pobierania opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej; określa także wymogi dotyczące wyboru prezesa Urzędu Transportu Kolejowego.

Zmienione przepisy przewidują m.in. wyodrębnienie nowej grupy obiektów, tzw. obiektów infrastruktury usługowej, w stosunku do których stosowane mają być szczególne zasady udostępniania i pobierania opłat za korzystanie z nich. Wprowadzono zmiany do obowiązujących zasad udostępniania infrastruktury kolejowej, w tym umożliwiono szerszej grupie podmiotów (np. organizatorom publicznego transportu zbiorowego) zamawianie przejazdu pociągów.

Nowela wprowadza definicję stacji kolejowej oraz dworca kolejowego - będą one udostępniane nieodpłatnie podróżnym, natomiast przewoźnikom kolejowym odpłatnie. Odpłatne udostępnianie przewoźnikom będzie dotyczyło wyłącznie powierzchni przeznaczonych do obsługi podróżnych oraz powierzchni do umieszczania informacji handlowych.

W zakresie finansowania infrastruktury kolejowej przewidziano w ustawie opracowanie wieloletniego programu, który będzie określać zadania dla zarządców infrastruktury (np. standardy jakościowe) oraz wynikającą z tych zadań wysokość środków finansowych przewidzianych na ich realizację. Przyjęcie tego programu spowodować ma m.in., że zmodernizowane linie nie będą ulegały przedwczesnej degradacji, a efekty inwestycji będą rozwijane.

W ustawie zmieniono zasady nadzoru ze strony ministra właściwego do spraw transportu(obecnie jest to Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwo - PAP) nad prezesem Urzędu Transportu Kolejowego(UTK). Prezesa UTK będzie powoływał prezes Rady Ministrów spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru.

W noweli zapisano, że na stanowisko prezesa UTK może zostać powołana osoba, która m.in. posiada polskie obywatelstwo, tytuł zawodowy magistra lub równorzędny albo tytuł inżyniera, nie była skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione umyślnie, posiada co najmniej 6-letni staż pracy, w tym co najmniej 3-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym, a także - wykształcenie i wiedzę z zakresu spraw należących do właściwości prezesa UTK.

Jak wskazano w ustawie, wybór prezesa urzędu będzie przeprowadzał zespół powołany przez szefa kancelarii prezesa Rady Ministrów, liczący co najmniej 3 osoby, "których wiedza i doświadczenie dają rękojmię wyłonienia najlepszych kandydatów". Członkowie zespołu mają być powoływani spośród osób niezależnych finansowo i organizacyjnie od ministra właściwego do spraw transportu. Z kolei wiceprezesów UTK powoła premier, ale na wniosek prezesa UTK.

Wprowadzono także przepisy, które mają zapewnić niezależność prezesa UTK. Szef urzędu raz w roku (do 31 grudnia) będzie składał oświadczenie premierowi o braku konfliktu interesów, ze wskazaniem bezpośrednich lub pośrednich interesów zagrażających niezależności w pełnieniu funkcji. Obowiązek składania oświadczenia wynika bezpośrednio z przepisów dyrektywy PE.

Ponadto wprowadzono zapisy, że w przypadku prowadzenia przez UTK postępowania wobec podległych mu podmiotów, gdy prezes lub wiceprezesi UTK mieli z tymi podmiotami bezpośredni lub pośredni związek w roku poprzedzającym wszczęcie postępowania, będą mieli obowiązek wyłączenia się z niego.

Prezes UTK nie będzie mógł wykonywać innych zajęć zarobkowych, z wyjątkiem zajmowania stanowiska dydaktycznego w szkole wyższej. Na prezesa UTK nakłada się także zakaz przynależności do partii politycznej, związku zawodowego oraz ogólny zakaz prowadzenia działalności publicznej "niedającej pogodzić się z bezstronnością i niezależnością sprawowanego stanowiska".

Większość przepisów ustawy wchodzi w życie po miesiącu od dnia ogłoszenia, reszta - po 6 miesiącach od dnia ogłoszenia. Zaś art. 3 dotyczący zmian w ustawie ze stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych wejdzie w życie 1 stycznia 2017 r.

Urząd Transportu Kolejowego to instytucja, która pełni rolę regulatora rynku transportu kolejowego w Polsce. Do jego zadań należy m.in. nadzór techniczny nad eksploatacją i utrzymaniem linii kolejowych oraz pojazdów kolejowych, nadzór nad bezpieczeństwem ruchu kolejowego, nadzór nad przestrzeganiem praw pasażerów w transporcie kolejowym, licencji i świadectw maszynistów. Urząd wykonuje także zadania w zakresie monitorowania rozwoju rynku kolejowego oraz współpracy z europejskimi instytucjami odpowiedzialnymi za funkcjonowanie i rozwój wspólnego rynku usług kolejowych.

UTK został utworzony 1 czerwca 2003 r. w drodze przekształcenia Głównego Inspektoratu Kolejnictwa.(PAP)