Dotychczasowy system ochrony informacji niejawnych w Polsce tworzyła ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631 ze zm.), która wraz z wydanymi na jej podstawie przepisami wykonawczymi w coraz większym stopniu odstępowała od obowiązujących – nie tylko w Polsce – standardów przetwarzania i przekazywania informacji, w tym przy wykorzystaniu systemów teleinformatycznych. Mając na względzie powyższe i dążąc do dostosowania systemu ochrony informacji niejawnych do rozwiązań przyjętych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, dnia 2 stycznia 2011 r. weszła w życie nowa ustawa o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 182, poz. 1228, dalej „ustawa)”, która zastąpiła wcześniej obowiązujące w tym zakresie, anachroniczne rozwiązania.
Zasadniczym celem, który przyświecał twórcom ustawy, było stworzenie nowoczesnego systemu ochrony informacji niejawnych, skutecznego nie tylko w sferze krajowej, ale i zagranicznej. Jest to szczególnie ważne w związku z objęciem przez Polskę w drugiej połowie 2011 r. przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej. Istotnym celem ustawy było również uproszczenie, oraz dostosowanie systemu ochrony informacji niejawnych do współczesnych możliwości techniki, a także uelastycznienie procedur działania przy zachowaniu dotychczas obowiązujących standardów w zakresie bezpieczeństwa informacji.
Aby ocenić skuteczność ustawy, a także jej przydatność dla potrzeb obrotu i zapewnienia bezpieczeństwa informacji, należy jeszcze poczekać. Nie mniej jednak, już w tym momencie możemy wskazać kilka rozwiązań, które z nadzieją pozwalają patrzeć na przyszłość obrotu i ochrony informacji niejawnych w Polsce. W pierwszej kolejności należy wskazać, że ustawa rezygnuje z anachronicznego i trudnego do stosowania podziału informacji niejawnych na tajemnicę państwową i służbową. W zamian art. 5 ustawy, definiując pojęcie informacji niejawnych, oznacza je za pomocą czterech klauzul: ściśle tajne, tajne, poufne i zastrzeżone. Przy czym informacje niejawne ściśle tajne, to takie, których nieuprawnione ujawnienie spowoduje wyjątkowo poważną szkodę dla państwa przez to, że m.in. zagrozi jego niepodległości, suwerenności lub integralności terytorialnej. Informacje niejawne tajne, to zaś informacje, które mogą spowodować poważną szkodę dla państwa poprzez np. pogorszenie jego stosunków z innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi. Informacje niejawne poufne to takie, których nieuprawnione ujawnienie spowoduje szkodę dla Polski przez to, że m.in. utrudni wykonywanie zadań służbom lub instytucjom odpowiedzialnym za ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa obywateli lub ściganie sprawców przestępstw i przestępstw skarbowych oraz organom wymiaru sprawiedliwości. Natomiast informacje niejawne zastrzeżone to informacje, którym nie nadano wyższej klauzuli tajności, a ich ujawnienie może mieć szkodliwy wpływ na wykonywanie przez organy władzy publicznej lub inne jednostki organizacyjne zadań w zakresie m.in. obrony narodowej, polityki zagranicznej, wymiaru sprawiedliwości albo interesów ekonomicznych Polski.
Ponadto, ustawa rezygnuje zezdefiniowanych okresów obowiązywania klauzul tajności na rzecz możliwości ich zniesienia lub zmiany w przypadku ustania lub zmiany ustawowych przesłanek ochrony. Ustawa wprowadza także możliwość odwołania się odbiorcy materiału (tj. np. dokumentu chronionego jako informacja niejawna) od decyzji dotyczącej nadania klauzuli tajności do osoby, która nadała tę klauzulę (ew. przełożonego tej osoby). W przypadku odmowy dokonania zmiany lub nieudzielenia odpowiedzi w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku, odbiorca materiału może się zwrócić odpowiednio do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (dalej „ABW”) lub Służby Kontrwywiadu Wojskowego(dalej „SKW”) o rozstrzygnięcie sporu.
Istotną zmianą jest również wskazanie, że szef ABW będzie pełnił funkcję jedynej krajowej władzy bezpieczeństwa, natomiast jej zadania wobec podmiotów sfery wojskowej będą wykonywane za pośrednictwem Szefa SKW. Krajowa władza bezpieczeństwa jest właściwa do nadzorowania systemu ochrony informacji niejawnych w stosunkach z innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi.. Zmiana ta zapewni ustanowienie jednej polskiej reprezentacji do kontaktów z podmiotami zagranicznymi, a przez to zlikwiduje wady dotychczasowego systemu, w którym funkcjonowały równolegle dwie krajowe władze bezpieczeństwa, tj. szefowie ABW i SKW. Mając na względzie postęp współczesnej techniki ustawa reguluje także zasady akredytacji bezpieczeństwa teleinformatycznego w systemach teleinformatycznych, w których mają być przetwarzane informacje niejawne. Akredytacji tej udziela na czas określony, nie dłuższy niż 5 lat, ABW lub SKW w odniesieniu do informacji niejawnych o klauzuli „poufne” lub wyższej, a w przypadku systemu teleinformatycznego przeznaczonego do przetwarzania informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” – kierownik danej jednostki organizacyjnej.
Podsumowując należy stwierdzić, że ustawa zawiera szereg rozwiązań, które w założeniu mają przyczynić się do uproszczenia systemu ochrony informacji niejawnych, oraz dostosowania go do standardów międzynarodowych oraz możliwości współczesnej techniki. Pozostaje mieć nadzieję, że powyższe cele zostaną zrealizowane, dzięki czemu obowiązujący w Polsce system ochrony informacji niejawnych przestanie odznaczać się anachronizmem oraz przewlekłością procedur postępowania.
Aneta Wrona-Kłoczko
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna