Ustawa o systemie bilansowania i rozliczania wielkości emisji dwutlenku siarki (SO2) i tlenków azotu (NOx) dla dużych źródeł spalania ustanawia mechanizm, który będzie wspomagał (oprócz regulacji wynikających z Prawa ochrony środowiska) redukcję emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu (SO2 i NOx) z dużych źródeł spalania paliw (od 50 MW), które mają największy udział w tych emisjach: elektrowni, ciepłowni i elektrociepłowni. Ustawa wprowadzi w Polsce system handlu uprawnieniami do emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu, który pozwali na stopniowe, do roku 2015, osiągnięcie przez Polskę ustalonych jeszcze w Traktacie Akcesyjnym pułapów. Regulacja będzie dotyczyć prawie 100 tego typu przedsiębiorstw (ok. 420 kotłów). Minister Andrzej Kraszewski na temat ustawy:

- Ustawa przede wszystkim stworzy zachęty finansowe do oszczędzania i ograniczania emisji. Dla ciepłowni i elektrowni to czas na modernizację lub budowę nowych instalacji, spełniających wymagania ekologiczne. System ma być prostszy niż handel uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – rozlicznie będzie następowało „za zeszły rok”. Unikniemy w ten sposób rozdziału uprawnień „z góry”.

Jak było dotąd? Pułapy dla Polski zostały określone w związku z dyrektywą 2001/80/WE w sprawie ograniczania emisji z dużych źródeł spalania paliw. W Traktacie określone zostały okresy przejściowe dla imiennie podanych źródeł (derogacje imienne), ale jednocześnie limity emisji dla wszystkich źródeł objętych dyrektywą. Do końca 2015 r. derogacje traktatowe w zakresie SO2 zakończą się.

Po wejściu w życie ustawy, Rada Ministrów w drodze rozporządzenia określi roczne krajowe pułapy emisji. Zakłada się, że będą one określone do roku 2015, przy czym celem w przypadku SO2 będzie 300 000 ton w 2015 r. Z kolei w przypadku NOx 239 000 ton ma być osiągnięte w 2012 i utrzymane do roku 2015.

Operatorzy instalacji będą określać we własnym zakresie roczne limity emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu dla danego zakładu. W tym celu będą wykorzystywać roczne pułapowe wskaźniki emisji opracowane przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami KOBiZE (na podstawie krajowych rocznych pułapów emisji określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów oraz krajowego bilansu produkcji energii elektrycznej i ciepła, sporządzonego na podstawie raportów rocznych przekazywanych przez operatorów w formie elektronicznej). Roczny limit emisji będzie odpowiadał liczbie uprawnień. Rozliczenie będzie polegało na porównaniu emisji rzeczywistej w roku sprawozdawczym z wyliczonym limitem (czyli liczbą uprawnień).

W celu ułatwienia oceny przez elektrownie i ciepłownie możliwości wypełnienia limitów w pierwszym roku sprawozdawczym, KOBiZE udostępni z wyprzedzeniem wskaźniki emisji SO2 i NOx dla roku 2011. Na tej podstawie można wyliczyć orientacyjny roczny wskaźnik pułapowy, jaki zostanie ogłoszony w 2013 r. (dzieląc pułap krajowy obowiązujący w 2012 r. przez produkcję krajową z 2011 r.). Ten wskaźnik
w połączeniu z publikowanymi co miesiąc wskaźnikami bieżącymi emisji (określanymi narastająco co miesiąc i obrazującymi aktualny stan emisji w połączeniu z produkcją energii od początku roku) dostarczy operatorom informacje do planowania z wyprzedzeniem działań związanych z produkcją i ograniczaniem emisji.

KOBiZE, na podstawie ustawy, będzie prowadził m.in. rejestr uprawnień do emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu, dostarczał danych o rocznej produkcji energii elektrycznej brutto i produkcji energii cieplnej netto, obliczał roczne pułapowe wskaźniki emisji i bieżące wskaźniki emisji, weryfikował obliczone przez operatorów limity emisji i wprowadzał odpowiadające im uprawnienia do emisji, KOBiZE będzie też monitorować system i prowadzić stronę internetową na ten temat.

Mechanizm rynkowy zaproponowany w projekcie ustawy pozwoli także na wcześniejsze przygotowanie się podmiotów do wymagań nowej dyrektywy IED (dyrektywa 2010/75/WE z 14 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych), która zacznie obowiązywać od roku 2016.

Emisja dwutlenku siarki (SO2) i tlenków azotu (NOx) są poddane restrykcjom ze względu na ich szkodliwy wpływ na środowisko – m.in. zakwaszanie gleb, eutrofizację jezior, korozje budowli i oczywiście zdrowie ludzi.

Limity emisji dwutlenku siarki (SO2) i tlenków azotu (NOx) dla pozostałych sektorów (poza dużymi źródłami spalania paliw), czyli np. przemysłu a także sektora komunalno - bytowego reguluje Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (tzw. Konwencja Genewska z 1979 r.) oraz protokół z Geteborga (1999), na gruncie unijnym dyrektywa 2001/81/WE tzw. „pułapowa”.