Sąd rejonowy prawomocnym wyrokiem wymierzył Ignacemu D. grzywnę oraz zasądził koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa. Wyrok został opatrzony klauzulą wykonalności i komornikowi zlecono egzekucję należności. Ignacy D. złożył zażalenie kwestionując zasadność egzekucji i domagając się uchylenia klauzuli wykonalności.

Zdaniem sądu okręgowego w Lublinie Regulamin urzędowania sądów powszechnych, wbrew uregulowaniom kodeksowym, zwalnia sąd z obowiązku sporządzenia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, co jest niezgodne z konstytucją. Ponadto popada też w sprzeczność z kodeksem karnym wykonawczym i kodeksem postępowania cywilnego stawiającymi kategoryczny wymóg, by decyzje sądów przybierały postać orzeczeń.

Sędzia o naruszeniu prawa

- Minister Sprawiedliwości w nadanym regulaminie urzędowania sądów powszechnych przekroczył swoje kompetencje – twierdził Artur Achramowicz, sędzia składający wniosek do Trybunału. – Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności nie jest postępowaniem technicznym, ale sądowym, wobec tego narusza ustawie o ustroju sądów powszechnych. Ustawa ta bowiem w art.41 par.1 określa obowiązek ministra sprawiedliwości do wydania regulaminów sądów, ale regulamin ten dotyczyć powinien zadań natury administracyjnej, a dotyczy postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności.

-  Rozwiązanie nakazujące sądom odstąpienie od orzekania w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności jest sprzeczne z konstytucją – powiedział prokurator Andrzej Stankowski. – Te regulacje powinny być tylko w kodeksie postępowania cywilnego. Dlatego, że przepis regulaminu narusza prawa obywatelskie. Można składać zażalenia, ale bez uzasadnienia jest to utrudnione.

Opinia ministerstwa

Przedstawicielka Ministerstwa Sprawiedliwości była zdania, że zaskarżony przepis regulaminu mieści się w kompetencjach ministra.

- Sądy badają w takich sytuacjach tylko to, czy tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji i czy orzeczenie jest prawomocne lub natychmiast wykonalne. Nawet jeśli klauzula wykonalności przybiera postać graficzną pieczęci, zawiera zasadnicze elementy sentencji orzeczenia, tj. wskazanie sądu, sędziego wchodzącego w skład składu orzekającego, wskazanie daty i miejsca wydania postanowienia. Wskazanie stron i oznaczenie przedmiotu sprawy znajduje się na tytule egzekucyjnym. Treść postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności określona brzmieniem klauzuli stanowi bowiem integralną część tytułu egzekucyjnego. Spełnia też zasadnicze wymogi uzasadnienia. W postanowieniu o nadaniu klauzuli wykonalności, wydawanym w sposób określony w § 182 regulaminu, wskazane zostają wszystkie te okoliczności, które stanowią podstawę faktyczną wydania tego orzeczenia – mianowicie stwierdzenie, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji oraz, że orzeczenie podlega wykonaniu jako prawomocne albo natychmiast wykonalne. – tłumaczyła Alicja Szkotnicka  z Ministerstwa Sprawiedliwości.

 

Uzasadnienie Trybunału

Należy podkreślić, że zaskarżony przepis został uchylony 30 grudnia 2009 roku, lecz jego treść została przeniesiona do obowiązującego obecnie regulaminu sądów.Sędzia sprawozdawca prof. Andrzej Rzepiński zaznaczył, że naruszone zostały zasady wydawania aktów wykonawczych ( art.92 Konstytucji). Muszą one mieć szczegółowe upoważnienie w ustawie i precyzyjne wytyczne.

- Regulamin dotyczy działalności administracyjnej, a nie jurysdykcyjnej sądów – mówił prof. Rzepiński. – Działalność administracyjna definiowana jest jako wszelka aktywność zarządzająca i organizatorska sądów.

Treść zakwestionowanego paragrafu 182 rozporządzenia trzeba interpretować zgodnie z postanowieniami kpc, które dotyczą postępowania egzekucyjnego. Według art. 776 podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Nadanie klauzuli wykonalności poprzedza postanowienie o nadaniu tej klauzuli. Na to postanowienie przysługuje zażalenie. Par. 192 rozporządzenia MS odstępuje od tej reguły i dopuszcza sytuację, w której nadanie klauzuli wykonalności nie jest poprzedzone postanowieniem o nadaniu tej klauzuli.

- Całość czynności o nadaniu klauzuli wykonalności należy do postępowania sądowego, nie administracyjnego – wyjaśniał prof. Rzepiński. – Nadanie klauzuli wykonalności jest orzeczeniem sądowym, realizacją funkcji jurysdykcyjnej a nie administracyjnej. Narusza wiec art. 41 par. 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych i art. 93 Konstytucji.

Konsekwencją wyroku TK jest uchylenie par. 182 regulaminu. Sądy będą jednak stosować reguły kpc dotyczące nadania klauzuli wykonalności. Do ustawodawcy należy decyzja, czy wprowadzić poprzednio obowiązującą normę na poziom regulacji ustawowej.

Zasady jasności wymagają jednak, aby minister sprawiedliwości uchylił par. 182 regulaminu urzędowania sądów, gdyż nie wskazane jest pozostawienie fragmentu przepisu prawnego, z którego nie da się zrekonstruować jakiejkolwiek normy prawnej.

Sygnatura akt P 28/08