KRS pyta Trybunał o moc zasady prawnej uchwały

Krajowa Rada Sądownictwa 29 sierpnia 2023 r. na posiedzeniu plenarnym zdecydowała o skierowaniu do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją RP przepisu o Sądzie Najwyższym, który wprowadza możliwość nadania uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego mocy zasady prawnej.

Zasady prawne wiążą wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego i nie jest możliwe odstąpienie od nich bez uprzedniego ponownego rozstrzygnięcia w drodze uchwały przez właściwą izbę, połączone izby lub pełny skład Sądu Najwyższego – przypomniała Krajowa Rada Sądownictwa.

Wybór sędziów arbitralny

Wybór składu siedmiu sędziów może być dokonywany arbitralnie przez Prezesa Sądu Najwyższego, kierującego pracą danej Izby Sądu albo Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i prowadzi do nadzoru nad działalnością sądów powszechnych oraz wojskowych w zakresie orzekania nie przez Sąd Najwyższy, ale jeden z jego organów wykonawczych, jakim jest Prezes Sądu i skład siedmiu sędziów SN - czytamy w uchwale.

W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa zaskarżony przepis narusza konstytucyjną zasadę niezawisłości sędziowskiej, prowadząc do wytworzenia - obok Konstytucji i ustaw - dodatkowego wzorca postępowania dla sędziów w postaci zasad prawnych uchwalanych przez niereprezentatywne ciało, jakim jest skład siedmiu sędziów SN, wybierany bez umocowania w Konstytucji RP oraz w oparciu o ustawę dopuszczającą dowolność wyboru składu orzekającego.

Sprawdź również książkę: Przegląd Sądowy - Nr 4/2023 >>

Krajowa Rada Sądownictwa podkreśla, że nadzór Sądu Najwyższego nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania powinien mieć charakter porządkujący, tymczasem umożliwienie wydawania zasad prawnych poszczególnym składom sędziowskim nie może mieć miejsca. W skrajnych przypadkach czterech sędziów SN może doprowadzić do związania pozostałych składów określoną wykładnią przepisu.

Czytaj w LEX: Uchwały NSA w świetle konstytucyjnej zasady niezawisłości sędziów oraz ich podległości tylko Konstytucji i ustawom >>

Izba Cywilna SN też ma wątpliwości 

Podobne pytanie skierowała do Trybunału Konstytucyjnego trójka sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w maju 2023 r., a więc trzy miesiące temu. Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej, rozpoznając skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach, postanowił przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne dotyczące nadania uchwale mocy zasady prawnej. Zdaniem trzech sędziów związanie wszystkich składów SN zasadą prawną może być sprzeczne z konstytucyjną hierarchią źródeł prawa.
Czytaj też : Trzech sędziów SN wnosi o zbadanie konstytucyjności mocy wiążącej uchwał

W ocenie Sądu Najwyższego zdanie drugie art. 88 ustawy o Sądzie Najwyższym budzi wątpliwości konstytucyjne z uwagi na nakaz związania sędziego Konstytucją RP i ustawami (art. 178 ustawy zasadniczej),  a także - moc powszechnie obowiązującą orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, konstytucyjny system źródeł prawa i jego hierarchię.

Znaczenie Rady i zagadnienia 

Sędzia Piotr Gąciarek z SO w Warszawie, jeszcze przed złożeniem wniosku przez Radę do Trybunału powiedział, że w gmachu KRS nie obraduje krajowa Rada Sądownictwa, lecz jest miejscem, gdzie pracuje "klub dyskusyjny Zbigniewa Ziobro, jego protegowani i podwładni". Mówi, że to są ludzie, którzy swoje awanse, pieniądze i kariery zawdzięczają ministrowi. - To gremium nawet na jeden procent nie wypełnia swoich konstytucyjnych obowiązków - dodał. Powinien stać na starzy niezawisłości sędziowskiej. 

Zdaniem sędziów, których pytaliśmy o opinię na temat wątpliwości konstytucyjnych Rady,  przez wiele lat nikt nie miał wątpliwości, że moc obowiązująca uchwał SN jest słuszna i potrzebna, bo ujednolica orzecznictwo.

Obecnie np w sprawach emerytalnych na przestrzeni lat, moc wiążąca uchwał porządkowała orzecznictwo. Instytucja jest potrzebna, bo choćby Sąd Apelacyjny w Lublinie w zależności na którego sędziego się trafi w sprawach funkcjonariuszy SB - albo oddala wszystkie skargi albo uwzględnia, przy tym samym stanie faktycznym. 

Warto podkreślić, że w komentarzu do ustawy o SN dr. Krzysztof Szczucki z WPiA Uniwersytetu Warszawskiego pisał: 

"Skład Sądu Najwyższego właściwy do ponownego rozstrzygnięcia problematyki będącej przedmiotem zasady prawnej uzależniony jest od rodzaju składu nadającego uchwale moc zasady prawnej. Jeżeli zasadę prawną uchwalił skład siedmiu sędziów, to zmiany może dokonać skład całej izby. Powinna to być uchwała tej izby, w której wcześniej skład siedmiu sędziów wydał stosowną uchwałę. Jeżeli natomiast uchwałę wydała cała izba, dwie lub więcej połączonych izb lub pełny skład Sądu Najwyższego, to zmiana zasady prawnej powinna nastąpić w analogicznym składzie, tj. odpowiednio w składzie pełnej izby, składzie dwóch lub więcej połączonych izb albo w pełnym składzie Sądu Najwyższego.

Jeżeli izba, w której zdecydowano o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej, już nie istnieje, do odstąpienia od tej zasady będzie właściwa ta izba, która w danym zakresie kontynuuje prace izby zlikwidowanej."

Czytaj w LEX: Szczucki Krzysztof, Ustawa o Sądzie Najwyższym. Komentarz do art. 88 >

Zagadnienie przedstawili sędziowie: Kamil Zaradkiewicz (przewodniczący, sprawozdawca), Oktawian Nawrot i Mirosław Sadowski.

Czytaj więcej na Prawo.pl:
https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/watpliwosci-co-do-mocy-wiazacej-uchwal-sn,521266.html

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.