Pozwana, po złożeniu apelacji od wyroku sądu rejonowego, została wezwana do uzupełnienia opłaty od apelacji w kwocie 1222 zł. W odpowiedzi na pismo domagała się zwolnienia jej z ponoszenia tej opłaty. Jej wniosek nie został jednak uwzględniony.

Sąd, oddalając żądanie pozwanej, wskazał, że nie wykazała ona niemożności poniesienia kosztów sądowych bez uszczerbku dla siebie i swojej rodziny. Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, które załączyła pozwana, wynikało bowiem, że nie posiada ona żadnych dochodów. Wskazano tam jednocześnie, że apelująca ponosi w skali miesiąca znaczne koszty utrzymania (tj. 6.600 zł oraz spłaca dodatkowo zobowiązanie kredytowe 2.500 zł). Zdaniem sądu, oświadczenie pozwanej było niewiarygodne i należało oddalić złożony przez nią wniosek.

Zażalenie pozwanej

Skarżąca nie zgodziła się z wydanym postanowieniem. W zażaleniu podniosła, że nie posiada ona środków, z których mogłaby ponieść opłatę od apelacji. Zaznaczyła, że cały przychód z prowadzonej działalności gospodarczej pochłaniają koszty tej działalności. Podkreśliła, że to nie ona zainicjowała proces sądowy i nie miała możliwości wcześniej zgromadzić środków na ewentualne koszty postępowania w sądzie. Jej zdaniem, odmowa zwolnienia jej z ponoszenia opłaty od apelacji doprowadzi do naruszenia jej prawa do sądu.

 

Uchylone postanowienie

Sąd okręgowy ocenił zarzuty podniesione w zażaleniu za nietrafne. Uznał jednak za konieczne uchylenie zaskarżonego postanowienia. Sąd odwoławczy doszedł bowiem do wniosku, że rozstrzygnięcie sądu rejonowego zapadło przedwcześnie. Sąd rejonowy powziął wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego pozwanej. Mimo tej okoliczności, nie weryfikował on twierdzeń apelującej - zauważył sąd okręgowy.

Wezwanie o braki

Jeśli oświadczenie o stanie majątkowym nie zawiera wymaganych informacji, to należy wezwać jego autora do usunięcia braków formalnych pisma w terminie tygodniowym pod rygorem zwrotu. Powyższe wynika z treści art. 102 ust. 2 u.k.s.c. W takiej sytuacji, sąd rejonowy powinien był wezwać pozwaną do uzupełnienia braku formalnego oświadczenia majątkowego i dopiero później sąd powinien oceniać zasadność zgłoszonego żądania - wyjaśnił sąd drugiej instancji.

Sprawdź: Gapska Edyta, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Komentarz>>

Niewskazane informacje

Pozwana powinna była zostać zobowiązana przez sąd do wskazania źródeł swojego utrzymania. W rubryce 6 oświadczenia majątkowego należy bowiem wskazać "dochody i źródła utrzymania wnioskodawcy i osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym". Poza tym, sąd jest uprawniony do weryfikacji złożonego oświadczenia - podkreślił sąd okręgowy.

Czytaj: Strasburg: koszty sądowe nie mogą przekraczać wysokości przyznanego odszkodowania>>
 

Weryfikacja danych

W świetle art. 109 ust. 1 u.k.s.c. sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się zwolnienia od kosztów sądowych lub z niego korzystającej. Przepisy dają też sądowi możliwość odebrania od strony wnioskującej o zwolnienie od kosztów sądowych odebranie przyrzeczenia (art. 102 ust. 3 u.k.s.c.).

Przedwczesne rozstrzygnięcie

Choć powyższe przepisy nie nakazują sądowi każdoczesne weryfikowanie prawdziwości przedstawianych informacji o stanie majątkowym strony, niemniej sąd powinien korzystać z tych regulacji, jeśli ma on wątpliwości co do rzeczywistej sytuacji finansowej autora wniosku - zaznaczył sąd. Jeśli sąd, mimo istnienia wątpliwości, wyda orzeczenie co do złożonego wniosku, to będzie ono przedwczesne. Na powyższą kwestię zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6.04.2017 r. w sprawie IV CZ 2/17 (LEX nr 2307131).

Brak weryfikacji

Tylko gdy wątpliwości sądu co do rzetelności informacji wynikających z oświadczenia są marginalne, może on rozpoznać wniosek, bez prowadzenia dochodzenia lub odebrania od strony przyrzeczenia. Takie zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 stycznia 2010 r. w sprawie II PZ 31/09 (LEX nr 577838). Skoro więc sąd rejonowy ocenił informacje przedstawione przez pozwaną jako wewnętrznie sprzeczne, powinien był podjąć się weryfikacji tych danych. Tego jednak nie uczynił - zaznaczył sąd okręgowy.

Wytyczne na przyszłość

Konieczne więc stało się uchylenie zaskarżonego postanowienia. Sąd rejonowy, ponownie oceniając zasadność wniosku, powinien najpierw wezwać pozwaną do uzupełnienia przedstawionego oświadczenia majątkowego. W zależności od działań pozwanej sąd może także zarządzić dochodzenie lub odebrać od niej przyrzeczenie - aby zbadać rzetelność podanych przez nią oświadczeń. Tylko wtedy sąd będzie mógł ocenić, czy pozwaną stać na poniesienie opłaty od apelacji bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny - podkreślił sąd odwoławczy.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z 29 listopada 2018 r., VIII Gz 391/18, LEX nr 2593683. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.