Taką zmianę z dniem 18 sierpnia br. wprowadza do Kodeksu postępowania karnego nowelizacja z dnia 13 lipca 2012 r. (Dz. U. poz. 886).
Zmiana ta jest podyktowana koniecznością dostosowania przepisów k.p.k. do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 2011 r., w którym TK uznał, że art. 632 pkt 2 k.p.k. jest niezgodny z Konstytucją w takim zakresie, w jakim w razie umorzenia postępowania z powodu śmierci oskarżonego, uniemożliwia zasądzenie na rzecz pokrzywdzonego i oskarżyciela posiłkowego należności z tytułu udziału w tym postępowaniu adwokata lub radcy prawnego, ustanowionego w charakterze pełnomocnika.
Zdaniem Trybunału sytuacja ta jest sprzeczna z zasadą zwrotu kosztów przez stronę, której stanowisko nie utrzymało się w toku postępowania. W przypadku śmierci oskarżonego wprawdzie nie dochodzi do rozstrzygnięcia i przyznania racji którejś ze stron, ale ponieważ przyczyna umorzenia nie jest zależna od pokrzywdzonego, nie można też uznać, że to on przegrał sprawę i w związku z tym powinien ponieść jej koszty. Obciążanie go zatem takimi kosztami, nawet wyłącznie w zakresie ustanowionego pełnomocnictwa, może zostać odebrane przez niego jako pewnego rodzaju niesprawiedliwość. Ponadto wizja ponoszenia takich kosztów, niekiedy bardzo wysokich, bez możliwości ich zwrotu w razie śmierci oskarżonego, może zniechęcać pokrzywdzonych do aktywności procesowej i w ten sposób ograniczać im dostęp do sądu.
Dodany nowelizacją art. 632b k.p.k. zapewnia sądowi możliwość orzeczenia o zwrocie przez Skarb Państwa kosztu ustanowienia jednego pełnomocnika nie tylko w przypadku śmierci oskarżonego, ale i w innych przypadkach, w których umorzenie postępowania wynika z przyczyn powstałych w toku postępowania, niezależnych od pokrzywdzonego czy oskarżonego, jak np. przedawnienie karalności.
Eliza Wasińska
Redakcja Publikacji Elektronicznych WKP