Jeśli chodzi o część dotyczącą zmian w procedurze cywilnej (projekt UD262) to czekało na nie wielu prawników, w tym także sędziów. Przypomnijmy, obecnie obowiązują na podstawie przepisów przejściowych/ epizodycznych – tj. wprowadzonych w związku z pandemią COVID-19 - na czas trwania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego i jeden rok po odwołaniu drugiego z nich. Zwraca na to uwagę w uzasadnieniu także samo ministerstwo. - Projekt ma na celu trwałe uregulowanie na gruncie ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego rozwiązań polegających na umożliwieniu przeprowadzania posiedzeń zdalnych za pośrednictwem środków informatycznych pozwalających na komunikowanie się na odległość. Tego typu rozwiązania funkcjonują obecnie na szerszą skalę na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - wskazano w uzasadnieniu.
Czytaj w LEX:
Rozprawy zdalne w postępowaniu cywilnym >
Nie co inaczej może być z obowiązkami posiadania konta w portalu informacyjnym sądu. Choć e-doręczenia mimo wcześniejszych obaw dość dobrze się wśród adwokatów i radców przyjęły, jest grupa prawników, którzy nadal nie chcą z nich korzystać.
------------------------------------------------------------------------------
Zastanawiasz się, jak e-doręczenia wpłyną na Twoją pracę jako radcy prawnego czy adwokata? Przeczytaj artykuł i poznaj opinie ekspertów: Zmiany w e-doręczeniach z perspektywy sądów, radców prawnych i adwokatów >
------------------------------------------------------------------------------
Czytaj: Rusza moduł doręczeń na Portalu Informacyjnym Sądów>>
Adwokat, radca konto w portalu musi założyć
Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje by w Prawie o adwokaturze w art. 37d. 1. zapisać, że adwokat wykonujący zawód obowiązany jest posiadać konto w portalu informacyjnym sądu. Dziekan okręgowej rady adwokackiej będzie występował do Ministra Sprawiedliwości o usunięcie takiego konta np. w sytuacji skreślenia adwokata z listy adwokatów.
Takie samo brzmienie ma zmiana zaproponowana do ustawy o radcach prawnych i ustawy o rzecznikach patentowych. Przy czym jeśli chodzi o rzeczników patentowych to Krajowa Rada Rzeczników Patentowych będzie występować do Ministra Sprawiedliwości o usunięcie konta w portalu informacyjnym w przypadku prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego o zawieszeniu prawa wykonywania zawodu rzecznika patentowego albo pozbawieniu prawa wykonywania zawodu rzecznika patentowego.
Czytaj w LEX: System doręczeń z uwzględnieniem e-doręczeń (doręczeń elektronicznych oraz doręczeń przez Portal Informacyjny) >
- Do tej pory nie było takiej regulacji i powodowało to wątpliwości, co w sytuacji, gdy adwokat lub radca dostępu do portalu nie ma. Teraz obowiązek taki zostanie wprowadzony do prawa o adwokaturze oraz ustawy o radcach prawnych. I kolejna związana z tym kwestia - zmiana w Prawie o ustroju sądów powszechnych wprowadzająca obowiązek posiadania kont na portalu przez biegłych, którym także będzie można dokonywać doręczeń elektronicznie. Są to - w mojej ocenie - dobre zmiany, ponieważ obecnie w zasadzie nie wiadomo, jak oceniać sytuację, w której zawodowy pełnomocnik nie założył konta na portalu - mówi dr. hab. Marcin Dziurda z Katedry Postępowania Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Zasady doręczania pełnomocnikom zawodowym pism sądowych przez Portal Informacyjny - nagranie ze szkolenia >
Co w zamian? Na stałe mają wejść e-doręczenia. Zgodnie z proponowanym przepisem - przeglądanie akt sprawy oraz udostępnianie stronom odpisów, kopii lub wyciągów z akt sprawy będzie mogło się odbywać za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, zwanego dalej „systemem teleinformatycznym” albo poprzez portal informacyjny sądów. Jeśli nie będzie możliwości wykorzystania systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, sąd będzie doręczał pisma sądowe - co też wynika z proponowanych rozwiązań - adwokatowi, radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu lub Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej poprzez umieszczenie ich treści w portalu informacyjnym. Przy czym zaznaczono, że nie dotyczy to pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisami pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu.
Zobacz procedurę w LEX: Rozpoznawanie spraw w postępowaniach cywilnych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19 >
Datą doręczenia - w myśl projektu - jest data zapoznania się przez odbiorcę z pismem umieszczonym w portalu informacyjnym. W przypadku braku zapoznania się pismo uznaje się za doręczone po upływie 14 dni od dnia umieszczenia pisma w portalu informacyjnym. Przewodniczący będzie mógł też zarządzić odstąpienie od doręczenia pisma za pośrednictwem portalu informacyjnego, jeżeli dokonanie doręczenia w taki sposób jest niemożliwe ze względu na charakter pisma, w szczególności jeżeli zachodzi potrzeba wydania stronie uwierzytelnionego odpisu orzeczenia lub tytułu wykonawczego.
E-rozprawy na stałe do spraw cywilnych
Kolejna istotna zmiana to wprowadzenie do spraw cywilnych na stałe e-rozpraw. Profesor Dziurda zaznacza, że przepisy dotyczące rozpraw zdalnych niewiele się różnią od tego, co jest obecnie w tzw. ustawach covidowych. - Co do zasady projekt przenosi te epizodyczne dotychczas przepisy do kodeksu, już na stałe - wskazuje.
I tak przewodniczący będzie mógł zarządzić przeprowadzenie e-rozprawy w sprawie cywilnej jeżeli nie będzie stał temu na przeszkodzie m.in. charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania. W takim przypadku osoby uczestniczące w posiedzeniu, z wyłączeniem sądu i protokolanta, nie muszą przebywać w budynku sądu.
Czytaj w LEX: Zasada jawności w postępowaniu procesowym - modernizacja czy marginalizacja? Wybrane zagadnienia >
Co ważne, zgodnie z propozycją osoby uczestniczące w takim posiedzeniu, ale z wyłączeniem sądu i protokolanta, nie muszą przebywać w budynku sądu. Z kolei w miejscu przebywania osoby pozbawionej wolności w czynnościach procesowych będzie brał udział przedstawiciel administracji zakładu karnego lub aresztu śledczego, pełnomocnik, jeżeli został ustanowiony oraz tłumacz, jeżeli został powołany. Co więcej sąd będzie mógł również przeprowdzić dowód "na odległość" w ramach posiedzenia zdalnego - "jeżeli charakter dowodu się temu nie sprzeciwia".
Czytaj w LEX: Sztuczna inteligencja tworzona przez człowieka, ukierunkowana na osobę ludzką i przez nią kontrolowana >
Dodatkowo, zgodnie z nowelą, Minister Sprawiedliwości, w drodze obwieszczenia ma podać na stronie Biuletynu Informacji Publicznej informacje o standardach technicznych oprogramowania i wymaganiach sprzętowych niezbędnych do uczestniczenia w posiedzeniu zdalnym.
Tryb zdalny będzie mógł być też wykorzystywany w mediacji. I tak zgodnie z projektem, mediator będzie mógł przeprowadzić posiedzenie mediacyjne przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość, jeżeli strony wyrażą na to zgodę.
Przedawnienie karalności będzie znowu biec
To kolejna wyczekiwana zmiana. Po trzech latach Ministerstwo Sprawiedliwości chce "odwiesić" bieg terminów przedawnienia karalności czynów i wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe. Przypomnijmy, najpierw tarcza antycovidowa wstrzymała wiosną 2020 r. bieg przedawnienia karalności czynów i wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przepisem objęte były również wykroczenia. Miał być sposób na covidowy lockdown w sądach, stąd w 2020 r., po nieco ponad miesiącu wstrzymania bieg przedawnienia przywrócono. Po roku jednak ustawodawca uznał, że ogłoszenie stanu epidemii z powodu COVID-19 wprowadziło szereg ograniczeń, które nadal wpływają na postępowania sądowe w sprawach karnych - i ponownie wstrzymał bieg przedawnienia w zakresie przestępstw i to z wskazaniem na daty wsteczne.
Przepis - zgodnie z obecnym brzmieniem - miałby obowiązywać w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz 6 miesięcy po ich odwołaniu. Pytanie o konstytucyjność tego przepisu trafiło również do Trybunał Konstytucyjny. Zadał je Sąd Rejonowy w Jarosławcu - Wydział II Karny jesienią ubiegłego roku, a tłem była sprawa dotycząca występku karnoskarbowego, który zgodnie z art. 44 par. 1 pkt 1 Kodeksu karnego skarbowego powinien się przedawnić po 5 latach. A to z kolei oznaczałoby, że prowadzone przeciwko oskarżonemu postępowanie powinno być umorzone. Tu na przeszkodzie stanął jednak - art. 15zzr[1] ust. 1.
Czytaj: MS odwiesza wstrzymanie biegu przedawnienia karalności czynów>>
Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje by art. 15zzr[1] stracił moc po 14 dniach od wejście w życie nowelizowanych ustaw. - Instytucja tzw. spoczywania biegu przedawnienia polega na tym, że w przypadku istnienia okoliczności powodujących spoczywanie termin przedawnienia nie biegnie przez okres występowania tych okoliczności. Po ich ustaniu termin przedawnienia biegnie dalej, a okresu spoczywania nie wlicza się do czasu decydującego o przedawnieniu. Z kolei jeżeli w okresie spoczywania biegu przedawnienia doszło do popełnienia czynu zabronionego to termin przedawnienia karalności nie rozpoczyna się do czasu ustania spoczywania jego biegu - wskazuje w uzasadnieniu.
Pijany kierowca już wkrótce straci auta
Kolejna zmiana dotyczy Kodeksu karnego. Zgodnie z nią przepisy dotyczące przepadku pojazdu mechanicznego pijanego kierowcy mają obowiązywać juz od 30 września 2023 r.
Czytaj: Szybka nowelizacja - konfiskata pojazdu pijanego kierowcy już w tym roku>>
Co istotne, przepadek pojazdu będzie można orzec przy zawartości alkoholu w organizmie sprawcy wyższej niż 1 promil we krwi lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo gdy prowadziła do takiego stężenia. Tu warto przypomnieć, że przepisy dotyczące przepadku pojazdu - art. 42 b są w oczekującej na wejście w życie nowelizacji Kodeksu karnego i m.in. Kodeksu karnego i wykonawczego. Chodzi o pakiet zmian wprowadzający choćby możliwość zakazu warunkowego zwolnienia przy orzekaniu dożywocia. Marcowa nowelizacja procedury cywilnej - przy okazji - wydłużyła vacatio legis tych przepisów. Przepadek pojazdu mechanicznego - zgodnie z nią - miałby obowiązywać dopiero od marca 2024 r., w oczekujących przepisach jest też inaczej określony poziom alkoholu dający możliwość takiej konfiskaty - niższy niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu.
Przepisy, która znalazły się w pakiecie nowelizacji przyjętych przez rząd są w porównaniu z tym co czeka na wejście w życie nieco poprawione. I tak zgodnie z projektowanym 44b par. 2 jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się przepadek równowartości pojazdu. Za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy – średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, ustaloną na podstawie dostępnych danych, bez powoływania w tym celu biegłego.
Wzmocnienie roli Prokuratora Krajowego
Przy okazji zmianić ma się Prawo o Prokuratorze. I tak zgodnie z nowym brzmieniem art. 139 par. 7 i 8 Prokurator Krajowy (obecnie Prokurator Generalny) będzie mógł zwrócić prokuratorowi regionalnemu, okręgowemu i rejonowemu uwagę na piśmie, jeżeli stwierdzi istotne uchybienia w zakresie kierowania prokuraturą albo sprawowania nadzoru. Uprawnienie takie będzie przysługiwać także Prokuratorowi Generalnemu wobec Prokuratora Krajowego i pozostałych zastępców Prokuratora Generalnego, prokuratorowi regionalnemu wobec prokuratora okręgowego i rejonowego, działających w obszarze regionu, a prokuratorowi okręgowemu wobec podległego prokuratora rejonowego. Przy czym o zwróceniu uwagi prokuratorowi rejonowemu prokurator regionalny będzie zawiadamiać właściwego prokuratora okręgowego, a we wszystkich przypadkach poważniejszych uchybień - także... Prokuratora Krajowego (dotychczas Prokuratora Generalnego).
Zmiany wprowadzone są też w zakresie poleceń służbowych. Do art. 7. [dotyczącego niezależności prokuratora; poleceń służbowych; zwrócenie uwagi; wytknięcie uchybienia; wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec prokuratora] proponuje się dodanie par 2a. zgodnie z którym Prokurator Generalny polecenia podległym prokuratorom wydaje za pośrednictwem Prokuratora Krajowego i 2b, zgodnie z którym w szczególnie uzasadnionych wypadkach, z uwagi na dobro postępowania lub prawidłowość funkcjonowania prokuratury, Prokurator Krajowy będzie mógł zażądać zmiany lub uchylenia skierowanego do niego polecenia, w tym polecenia Prokuratora Generalnego.
Prokurator Krajowy będzie też podejmował decyzje w sprawach osobowych prokuratorów oraz asesorów prokuratury, z wyłączeniem decyzji należących do kompetencji kierowników podległych jednostek organizacyjnych oraz - to on będzie powoływał (po przedstawieniu kandydatur właściwemu zgromadzeniu prokuratorów) i odwoływał prokuratora regionalnego, okręgowego i rejonowego. Obecnie należy to do kompetencji Prokuratora Generalnego, na wniosek Prokuratora Krajowego.
Czytaj w LEX: Zawodowy pełnomocnik w social media - aspekty praktyczne >
Co więcej, będzie miał nadzór instancyjny w sprawach prowadzonych w Prokuraturze Krajowej, w tym w Wydziałach Zamiejscowych Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej, oraz w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych sprawuje Pierwszy Zastępca Prokuratora Generalnego Prokurator Krajowy. Podobnie jak nadzór służbowy w sprawach prowadzonych w Prokuraturze Krajowej, z zastrzeżeniem spraw prowadzonych przez Wydziały Zamiejscowe Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej - ten ma sprawować Zastępca Prokuratora Generalnego do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji. Obecnie w sprawach prowadzonych w Prokuraturze Krajowej nadzór instancyjny sprawuje Prokurator Generalny, a nadzór służbowy - Prokurator Krajowy.
Czytaj: Prokurator Krajowy rośnie w siłę - włącznie z kwestionowaniem decyzji Generalnego>>
E-doręczenia to nie tylko nowe przepisy, ale także szansa na usprawnienie pracy Twojej kancelarii. Sprawdź, jakie korzyści niosą ze sobą w praktyce e-doręczenia. Przeczytaj artykuł: Zmiany w e-doręczeniach z perspektywy sądów, radców prawnych i adwokatów >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
