Koniec pandemii to zdarzenie niepewne, a skład sądu może naruszać prawo do sprawiedliwego procesu

Sędziowie mają wątpliwości natury konstytucyjnej, czy sąd w składzie jednoosobowym, wynikającym z epizodycznych przepisów covidowych, jest „sądem ustanowionym ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, skoro ustawa nie podała wyraźnego terminu zakończenia okresu jej obowiązywania. Co więcej, nie uzależnia się tego końcowego terminu od zdarzenia przyszłego.

Sąd Rejonowy Katowice-Zachód Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych powziął wątpliwość, czy sąd w składzie jednoosobowym wynikającym z epizodycznych regulacji art. 15zzs(1) ust. 1 pkt 4 ustawy z 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID - 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, jest „sądem ustanowionym ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka?

Narzędzie do marketingu prawniczego. Sprawdź Legal Alert i pobierz przykładowy newsletter dla swoich klientów >>

Zmiana składu sądu

Problem powstał na tle wyroku zaocznego sądu I instancji. Zasądził on od pozwanej spółki na rzecz Łukasza S. sumę 1890 zł netto z ustawowymi odsetkami za opóźnienie tytułem wynagrodzenia za pracę.

Wyrokowi zaocznemu nadano rygor natychmiastowej wykonalności, a powód na podstawie klauzuli wykonalności wszczął egzekucję. Ale egzekucja okazała się bezskuteczna. Dłużnik złożył zażalenie domagając się oddalenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności w postaci prawomocnego wyroku zaocznego.

Zgodnie z art. 795 par. 1 kpc, na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie. Tymczasem 7 listopada 2019 r. weszła w życie ustawa o zmianie kodeksu postępowania cywilnego w której dodano art. 767 (4) kpc, czyli zapis, że zażalenie rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie w składzie trzech sędziów.  Jednak 3 lipca 2021 r. wprowadzono w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID - 19 regulację, która nakazywała rozpoznawanie spraw w składzie jednego sędziego.

Zasada kolegialności zerwana na czas nieokreślony

Sąd rozpoznający zażalenie powziął wątpliwość, czy taki sąd jednoosobowy jest zgodny z art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, czyli czy jest to sąd ustanowiony ustawą.

Zasada kolegialności bowiem została w tej sytuacji zmodyfikowana, a regulacja ma charakter epizodyczny. Natomiast pojęcie przepisy epizodyczne zostało wprowadzone do polskiego porządku prawnego rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 5 listopada 2015 roku. Okres przepisów epizodycznych musi jednak - zgodnie z zasadami techniki prawodawczej - być wyraźnie określony. Ale nie uzależnia się tego końcowego terminu od zdarzenia przyszłego. I nie może on budzić wątpliwości.

Zdaniem sądu pytającego art. 15 zss ( ze znaczkiem 1) ust. 1 pkt 4 ustawy dotyczącej COVID-19, z całą pewnością nie spełnia tych wymogów rozporządzenie, gdyż z góry nie wiadomo jak długo mają obowiązywać przepisy.

Brak stabilności systemu

Problem już wcześniej został dostrzeżony przez sędziów. W październiku 2021 r. Sąd Okręgowy w Katowicach pod przewodnictwem Krystiana Markiewicza powziął te same wątpliwości.

Prof. Markiewicz w pełni podziela stanowisko, że stan epidemii ogłoszony z powodu COVID-19, nie może być usprawiedliwieniem dla braku stabilności systemu prawnego. Jego zdaniem, mimo nadzwyczajnej sytuacji poziom legislacji powinien odpowiadać standardom państwa prawa, w tym zwłaszcza nie może naruszać zaufania do państwa i prawa, które jest przez nie stanowione, w szczególności gdy tryb jego tworzenia ulega skróceniu. Wyznacznikiem tych standardów powinno być również orzecznictwo sądowe, które zajmuje się badaniem treści ustanowionych przepisów w konkretnych przypadkach i musi uwzględniać całą ich dynamikę. Sędzia stwierdził, że rolą sądów w sytuacji rozchwiania legislacyjnego powinno być stanie na straży aksjologicznej spójności systemu prawa, a w dziedzinie postępowań sądowych dążenie do zapewnienia maksymalnej rzetelności i uczciwości ich przebiegu.

W opinii prof. Marcina Wiącka, Rzecznika Praw Obywatelskich, sprawę cywilną może prowadzić jeden sędzia, a nie trzech, tylko jeśli wszczęto ją po 3 lipca 2021 r. – kiedy weszła w życie odpowiednia zmiana prawa. Przyjęcie, że ustawa z 28 maja 2021 r. będzie miała zastosowanie również do spraw wszczętych przed jej wejściem w życie, prowadziłoby do niedającej się usunąć kolizji z art. 2 Konstytucji RP, art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, a także art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - uważa rzecznik.

W rozstrzygnięciu problemu może być pomocna uchwała Izby Cywilnej SN z 26 maja 2022 r. (sygnatura akt II CZP 82/21). Sąd Najwyższy orzekł, że jeżeli na podstawie art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych prezes sądu zarządził rozpoznanie apelacji w składzie trzech sędziów, sprawa powinna zostać rozpoznana przez skład sądu złożony z dotychczasowego sędziego referenta. A pozostali sędziowie powinni zostać przydzieleni losowo zgodnie z art. 47a Prawa o ustroju sądów powszechnych.

Nawet gdy w sprawie uprzednio wyznaczony był skład trzyosobowy, który przestał być składem właściwym do rozpoznania sprawy na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw.

Sygnatura akt III PZP 4/22

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.