Pierwsza prezes Sądu Najwyższego wniosła o rozstrzygnięcie przez skład siedmiu sędziów rozbieżności w wykładni prawa, występującej w orzecznictwie kwestii, czy odmienność płci jest warunkiem pozostawania we wspólnym pożyciu osób najbliższych (w rozumieniu art. 115 § 11 k.k.)? A także jakiego rodzaju więzi charakteryzują stan wspólnego pożycia osób najbliższych?
Osoby odmiennej płci
Według art. 115 kk osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Pierwsza grupa orzeczeń - przeważająca – opiera się na założeniu, że wspólne pożycie oznacza związek analogiczny do związku małżeńskiego, pozbawiony jedynie węzła formalnego. Chodzi zatem wyłącznie o taką relację osób odmiennej płci, która cechuje się więzią psychiczną, fizyczną i gospodarczą.
Osoby tej samej płci
Część przedstawicieli doktryny stoi jednak na stanowisku, że wspólne pożycie wprawdzie opiera się na istnieniu trzech więzi, lecz dotyczy także osób tej samej płci .
Stanowisko odmienne sprowadza się do twierdzenia, że dla wspólnego pożycia w rozumieniu art. 115 § 11 k.k. nie jest konieczne istnienie więzi fizycznej (wyrok SN z 21 marca 2013 r., III KK 268/12).
Uzasadniając ten pogląd Sąd Najwyższy przyznaje wprawdzie, że termin wspólne pożycie ma charakter wieloznaczny, biorąc jednak pod uwagę zastosowanie systemowych i funkcjonalnych dyrektyw interpretacyjnych, obejmuje on osoby, które – niezależnie od ich płci i wieku – razem ze sobą żyją, co zakłada prowadzenie wspólnego
gospodarstwa domowego oraz (jak się zdaje) określoną więź psychiczną.
Osoba najbliższa po rozwodzie
W kontekście ocenianego przez Sąd Najwyższy w rozpoznawanej sprawie, prawa do odmowy zeznań, taka właśnie interpretacja terminu „osoba najbliższa” jest najbardziej adekwatna do celu ustanowienia art. 182 k.p.k.( Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia). Chodzi bowiem o regulację, która ma rozstrzygać sytuacje kolizyjne jakie powstają wówczas, gdy świadek ma obowiązek składać zeznania na niekorzyść podejrzanego (lub oskarżonego), z którym z uwagi na stałe zamieszkiwanie łączy go bliski związek emocjonalny i wspólnota życiowa.
Zdaniem Sądu nie ma żadnych podstaw, by owe sytuacje kolizyjne zawężać wyłącznie do konkubentów. Mogą one także dotyczyć
innych osób stale ze sobą zamieszkujących, jak np. wychowanków czy innych osób nie pozostających w relacji pokrewieństwa, powinowactwa czy przysposobienia.
W każdym zatem przypadku osób wspólnie zamieszkujących ze sobą, możliwe jest występowanie takiej więzi emocjonalnej, która uzasadni przypisanie im statusu osób najbliższych (wyrok SN z dnia 21 marca 2013).
Sygnatura akt I KZP 20/15
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Ustawa o Policji. Komentarz praktyczny [EBOOK PDF]
|