W artykule opublikowanym w lipcowym numerze Przeglądu Podatkowego autor przedstawia miedzy innymi zgłaszane postulaty dotyczące zmian w zasadach opodatkowania usług prawniczych świadczonych pro bono.
W zakresie postulatów dotyczących VAT można wyróżnić trzy koncepcje:

Zwolnienie z VAT
Zwolnieniu z VAT usług pomocy prawnej świadczonych z urzędu sprzeciwia się Ministerstwo Finansów. Zdaniem resortu, regulacje wspólnotowe nie zezwalają na wprowadzenie tego typu zwolnienia. Objęcie usług prawnych świadczonych społecznie zwolnieniem z VAT nie wydaje się rozwiązaniem korzystnym również dla prawników. W stosunku do usług zwolnionych z VAT nie przysługuje podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego. W związku z tym, w przypadku wydatków, których nie da się jednoznacznie przypisać do działalności opodatkowanej, np. kosztów energii elektrycznej czy usług telekomunikacyjnych, świadczenie usług zwolnionych z VAT mogłoby powodować konieczność proporcjonalnego rozliczania podatku naliczonego, który podatnik mógłby odliczyć.

Wyłączenie spod zakresu opodatkowania VAT
Również w tym zakresie pojawiają się wątpliwości związane ze zgodnością takiego rozwiązania z prawem unijnym podnoszone przez ekspertów Biura Analiz Sejmowych. podobnie jak w przypadku objęcia zwolnieniem z VAT wyłączenie spod zakresu opodatkowania mogłoby również potencjalnie rodzić konsekwencje w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego

Ustawowe zdefiniowanie związku pomocy prawnej pro bono z działalnością gospodarczą
Sama koncepcja takiego rozwiązania problemu opodatkowania VAT nieodpłatnie świadczonych usług pomocy prawnej również budzi pewne wątpliwości. Nie wydaje się najtrafniejszym rozwiązywanie sporów dotyczących oceny określonych stanów faktycznych poprzez ustawowe dekretowanie, czy określona działalności jest związana, czy nie jest związana z działalnością gospodarczą. Aktywność legislacyjna podejmowana w celu uregulowania pojedynczych przypadków czy wątpliwości będzie prowadzić do niepotrzebnej kazuistyki prawa podatkowego. Tego typu praktyka zawsze rodzi ryzyko, że nie uda się uregulować wszystkich potencjalnych sytuacji faktycznych.

Względy ekonomiki
Zdaniem autora artykułu słusznym wydaje się natomiast postulat wyjaśnienia wątpliwości interpretacyjnych na gruncie klasyfikacji podatkowej w VAT nieodpłatnych usług w drodze interpretacji ogólnej. Z perspektywy spójności i jakości systemu prawa podatkowego instytucja interpretacji podatkowych wydaje się najwłaściwsza do wyjaśniania wątpliwości związanych z wykładnią i stosowaniem poszczególnych przepisów. Za odwołaniem się do instytucji interpretacji ogólnej przemawiają także względy ekonomiki postępowania podatkowego.

Oczywiście można przypuszczać, że tego typu interpretacja ogólna, ze względu na mnogość potencjalnych stanów faktycznych prawdopodobnie nie będzie obejmowała wszystkich z nich, jednak w zakresie klasyfikacji podatkowej sytuacji w niej niewyjaśnionych, podatnicy będą mieli ciągle możliwość wystąpienia z wnioskiem o interpretację indywidualną.

Więcej w Przeglądzie Podatkowym nr 7/2012

Rafał Zajączkowski - doradca podatkowy, menadżer w Zespole Podatków Pośrednich Deloitte