Przesłanki związane z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania zostały określone w art. 607a kodeksu postępowania karnego. Przepis ten implementuje treść art. 6 ust. 1 decyzji ramowej o europejskim nakazie aresztowania. Funkcjonowanie ENA opiera się na zasadzie dwustronności. Państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do wzajemnego uznawania decyzji sądowych, na podstawie których może zostać wydany nakaz.
ENA to niewątpliwie instrument sprawdzający się w praktyce, który zapewnił wzrost efektywności postępowań dotyczących osób ściganych za przestępstwa podlegające jurysdykcji sądów karnych.

Czytaj: Polskie sądy najczęściej wystawiają ENA>>
 

Wydanie europejskiego nakazu aresztowania jest możliwe jedynie w związku z toczącym się postępowaniem karnym, niezależnie od etapu na jakim się ono znajduje.

Zobacz procedurę: Przewóz osoby ściganej europejskim nakazem aresztowania przez terytorium Polski >


W postępowaniu przygotowawczym jak i sądowym

Na etapie postępowania przygotowawczego nakaz może być wydany w odniesieniu do osoby, która ma w procesie status podejrzanego, czyli co do której wydano postanowienie  o przedstawieniu zarzutów. Jeżeli ściganej osobie nie zostały jeszcze przedstawione zarzuty, zgodnie z art. 313 § 1 k.p.k istnieje możliwość sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów, bez ogłoszenia i przesłuchania podejrzanego i wystąpienie do właściwego sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. W odniesieniu do postępowania jurysdykcyjnego nakaz będzie dotyczyć oskarżonego lub osoby skazanej. Europejski nakaz aresztowania może być wydany w stosunku do każdego przestępstwa podlegającego jurysdykcji polskich sądów karnych, a więc również do przestępstwa popełnionego za granicą.
Ponadto może być także wydany w związku z zastosowaniem środka zabezpieczającego.

 

Poszukiwany jest w jednym z państw UE*

W sytuacji uznania, że zachodzą warunki sine qua non do ustanowienia ENA, najważniejszą z przesłanek do jego formalnego wydania jest podejrzenie, że osoba ścigana może znajdować się na terytorium państwa członkowskiego UE. Oznacza to, że aby wydać europejski nakaz aresztowania nie jest konieczne sprecyzowanie konkretnego miejsca pobytu osoby ściganej, ani również wykazanie, że osoba ta faktycznie przebywa na terytorium jednego z krajów Unii Europejskiej. Wystarczy jedynie podejrzenie, że osoba ścigana znajduje się na terytorium UE. Brak jest obowiązku wskazania dokładnego adresu, miejscowości, czy chociażby części kraju w którym może przebywać osoba ścigana, niewątpliwie jednak informacja ta powinna być aktualna i wiarygodna.

Przeczytaj komentarz: Wydanie europejskiego nakazu aresztowania >

Ponadto nie jest także konieczne podanie dowodów związanych z obecnością danej osoby na terytorium UE wystarczy, że fakt ten będzie uprawdopodobniony. Zatem przykładem podstawy wskazującej, że zachodzi podejrzenie, iż osoba ścigana może przebywać na terytorium państwa członkowskiego mogą być np. informacje pozyskane od organów ścigania, zeznania świadków – których nie trzeba nawet formalnie przesłuchiwać, wystarczy rozpytanie, a także informacje pochodzące bezpośrednio od osoby ściganej.
Podstawę mogą stanowić informacje o ostatnim miejscu w którym osoba ścigana była widziana, czy też gdzie zamierzała wyjechać, a nawet wniosek o wizę czy też paszport.

Czytaj: Sądy coraz lepiej radzą sobie z Europejskim Nakazem Aresztowania>>
 

ENA nie działa automatycznie

Warto jednak wspomnieć, że nakaz wydany przez polski sąd nie stanowi, że wobec osoby ściganej na terytorium innego państwa członkowskiego automatycznie zostanie zastosowane tymczasowe aresztowanie. Państwo w którym wykonywany będzie nakaz powinno w pierwszej kolejności przekazać osobę ściganą do państwa, w którym został wydany nakaz.
Osoba wobec której został wydany nakaz, może brać udział w postępowaniu dotyczącym wydania ENA, pozostając na wolności. O zastosowaniu np. tymczasowego aresztowania stanowić będzie decyzja podjęta przez organ sądowy państwa, które rzeczywiście wykonuje ENA, jednakże kraj wykonujący nakaz nie jest zobowiązany do aresztowania osoby ściganej.

Przeczytaj: Wykonanie europejskiego nakazu aresztowania >

Kogo może dotyczyć ENA?

Europejski nakaz aresztowania może być wydany niezależnie od obywatelstwa jakie posiada osoba ścigana za przestępstwo. W związku z powyższym osoba ta może być zarówno obywatelem polskim, obywatelem jednego z pozostałych państw członkowskich UE, jak i każdą osobą która aktualnie przebywa na terytorium Unii Europejskiej np. obywatelem USA.

Czy sąd jest zobligowany do wydania ENA?

Jeżeli sąd polski pozyska informację o podejrzeniu, że osoba ścigana przebywa na terytorium UE, nie jest automatycznie zobligowany do wydania ENA. Najpierw musi ustalić czy przestępstwo zarzucane danej osobie w ogóle może zostać objęte nakazem. Ponieważ mogą zaistnieć potencjalne podstawy do obligatoryjnej odmowy wydania ENA. Przy wydawaniu nakazu sąd także powinien wziąć pod uwagę kwestię proporcjonalności, w stosunku do wagi przestępstwa oraz grożącej kary. Przed wydaniem ENA powinny zostać wykorzystane inne środki, które mogą stanowić alternatywę dla ENA, a samo wydanie nakazu powinno być traktowane jako ultima ratio.

Uprawnionym do wydania europejskiego nakazu aresztowania jest właściwy miejscowo sąd okręgowy. Na etapie postępowania przygotowawczego z wnioskiem o zastosowanie ENA do sądu, zwraca się prokurator. Natomiast w postępowaniu sądowym i wykonawczym nakaz wydawany jest z urzędu lub na wniosek właściwego sądu rejonowego.

Kiedy nie można wydać nakazu?

Wydanie nakazu jest niedopuszczalne, jeżeli nie wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości. Dodatkowo nakaz nie może być wydany w stosunku do osoby co do której prowadzone jest postępowanie karne o przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności poniżej roku oraz w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub innego środka polegającego na pozbawieniu wolności na czas nieprzekraczający 4 miesięcy.

Udział w posiedzeniu

W kwestii wydania ENA sąd okręgowy orzeka na posiedzeniu. Sąd okręgowy nie ma obowiązku zawiadomienia stron i innych osób o terminie posiedzenia. Jednakże mogą one wziąć w nim udział jeżeli się stawią, to samo tyczy się także obrońcy oskarżonego, jeżeli we własnym zakresie uzyska informację o terminie posiedzenia. Zatem nieobecność stron nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia posiedzenia.                                                                                                                  Na postanowienie w przedmiocie wydania europejskiego nakazu aresztowania, zażalenie nie przysługuje. Oznacza to, że decyzja o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania jest niezaskarżalna.

Koszty wchodzą w postępowanie

Istotny jest również fakt, że wszelkie wydatki związane z wydaniem i wykonaniem ENA takie jak np. koszt przetransportowania osoby ściganej z kraju wykonania ENA do Polski, czy wydatki związane z tłumaczeniem, będą wliczać się w skład kosztów sądowych. W związku z powyższym jeżeli oskarżony wobec którego zastosowano ENA zostanie skazany, sąd może od niego zasądzić takie koszty na rzecz Skarbu Państwa.
Polska znajduje się wśród państw, które najczęściej korzystają z tej instytucji. Niewątpliwie wpływ na to ma emigracja, obywateli polskich zaobserwowana na przestrzeni ostatnich lat.

* Uwaga! Od 1 listopada obowiązuje umowa o przekazywaniu osób pomiędzy państwami UE a Islandią i Norwegią. Więcej>

Autorzy: dr Marcin Mamiński, adwokat i Maria Tomala, aplikant adwokacki. Kancelaria Mamiński & Partners Sp.k.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.