Przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu odbyła się rozprawa w sprawie C-403/09 PPU Detiček. Wniosek o wydanie orzeczenia prejudycjalnego w pilnym trybie prejudycjalnym został w tej sprawie przedłożony przez słoweński sąd rodzinny, prowadzący postępowanie o tymczasowe przyznanie prawa opieki nad małoletnim dzieckiem stron.
Pytania przedstawione przez sąd krajowy dotyczą bardzo istotnej kwestii, jaką jest możliwość wydania tymczasowego orzeczenia rozstrzygającego o prawie opieki nad małoletnim dzieckiem stron w sytuacji, kiedy kwestia ta została już wcześniej rozstrzygnięta tymczasowym orzeczeniem sądu innego państwa członkowskiego, który posiada jurysdykcję do orzeczenia w przedmiocie władzy rodzicielskiej, zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 i to w sytuacji, kiedy wykonalność ostatniego z tych orzeczeń została już stwierdzona w państwie, którego sąd ma orzekać jako drugi.
Orzeczenie Trybunału wydane w tym postępowaniu będzie miało bardzo duże znaczenie dla stosowania i interpretacji przepisów rozporządzenia w państwach Unii Europejskiej. Trybunał rozstrzygnie bowiem, czy i ewentualnie na jakich warunkach możliwe jest wydanie odmiennego w zakresie skutku orzeczenia przez sąd jednego państwa członkowskiego w stosunku do wcześniejszego orzeczenia wydanego w innym państwie członkowskim. Trybunał określi również ramy, w jakich możliwe jest stosowanie w takiej sytuacji art. 20 rozporządzenia (dotyczącego zastosowania środków tymczasowych lub zabezpieczających), w szczególności, czy jego zastosowanie prowadzące do wydania odmiennego merytorycznie orzeczenia od orzeczenia wydanego wcześniej w innym państwie członkowskim, uzasadnione może być dobrem dziecka czy też zmianą okoliczności faktycznych.
Problematyka poruszona w pytaniach prejudycjalnych nie jest obca również polskiemu wymiarowi sprawiedliwości. W praktyce sądowej występuje wiele podobnych spraw, w których zostały wydane orzeczenia w innych państwach członkowskich, natomiast dziecko, którego takie orzeczenie dotyczy, przebywa nadal w Rzeczypospolitej Polskiej i znajduje się w sytuacji, w której niezbędne dla jego dobra jest podjęcie działań przewidzianych w art. 20 rozporządzenia 2201/2003.
Ze względu na fakt, że postępowanie prowadzone jest w pilnym trybie prejudycjalnym, Rzeczpospolita Polska nie była uprawniona do przedstawienia uwag na piśmie. W związku z tym jedynie poprzez udział Pełnomocnika Rzeczypospolitej Polskiej w rozprawie możliwe było zaprezentowanie stanowiska RP. W swoim wystąpieniu Pełnomocnik Rzeczypospolitej Polskiej w pierwszej kolejności odniósł się do warunków, w jakich znajduje zastosowanie art. 20 rozporządzenia oraz wskazał na dobro dziecka, jako podstawową okoliczność, od której powinno zależeć stosowanie tego przepisu przez sądy państw członkowskich.
Następnie podkreślone zostało, że o możliwości zastosowania w danym przypadku art. 20 rozporządzenia powinien rozstrzygać sąd rozpoznający sprawę i że możliwość ta powinna istnieć zawsze, jeśli sąd ten uzna, na podstawie okoliczności danej sprawy, że nie skorzystanie w danym przypadku z możliwości określonej przez art. 20 będzie miało negatywny wpływ na dobro dziecka. Ponadto Pełnomocnik wskazał, że drugą z sytuacji umożliwiających skorzystanie z art. 20 rozporządzenia powinna być zmiana okoliczności faktycznych sprawy, o ile taka zmiana może mieć negatywny wpływ na dobro dziecka.
Pełnomocnik podkreślił również, że orzeczenia wydane na podstawie art. 20 rozporządzenia mają jedynie charakter orzeczeń tymczasowych i mogą zostać zmienione lub uchylone nie tylko w orzeczeniu kończącym postępowanie wydanym przez sąd państwa członkowskiego będący właściwym do rozstrzygnięcia danej sprawy co do istoty, ale w orzeczeniu wydanym w każdej chwili przez ten sąd, również w orzeczeniu tymczasowym, nie kończącym postępowania, ani nie rozstrzygającym co do jego istoty. Z tego też względu orzeczenia tymczasowe wydane na podstawie art. 20 ust. 1 rozporządzenia nie podważają idei samego rozporządzenia, w tym w szczególności zasady uznawania i wykonywania orzeczeń.
Pełnomocnik wskazał jednakże, że pozytywne rozstrzygnięcie sądu krajowego w przedmiocie skorzystania z art. 20 rozporządzenia może zostać uznane za nie podważające zasad rozporządzenia jedynie w sytuacji poinformowania sądu właściwego do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty o fakcie wydania tego rodzaju orzeczenia. Pełnomocnik odniósł się również do innych kwestii poruszonych w uwagach na piśmie, w tym w szczególności do wątpliwości wyrażonych przez Komisję WE oraz pełnomocnika ojca dziecka w zakresie możliwości zastosowania art. 20 rozporządzenia w postępowaniu przed sadem krajowym. W toku rozprawy Trybunał chciał przede wszystkim rozstrzygnąć czy i na ile w opinii występujących pełnomocników dobro dziecka może uzasadniać ograniczenie stosowania zasady wzajemnego uznawania i wykonywania orzeczeń sadów państw członkowskich, rozstrzygających w przedmiocie opieki nad małoletnim. Ponadto na prośbę sędziego sprawozdawcy wszyscy pełnomocnicy mieli ustosunkować się do kwestii wpływu przepisów Karty Praw Podstawowych na interpretację art. 20 rozporządzenia.
Zarówno w odniesieniu do pierwszej, jak i drugiej z kwestii budzących wątpliwości Trybunału, zdania pełnomocników występujących na rozprawie były podzielone. Niektórzy z nich w tym Pełnomocnik Rzeczypospolitej Polskiej - opowiadali się za tym, że dobro dziecka powinno zawsze stanowić wartość nadrzędną w tego rodzaju, bardzo specyficznych postępowaniach i że jego zagrożenie zawsze może uzasadniać nieuznanie lub niewykonanie orzeczenia wydanego w innym państwie członkowskim i umożliwiać podjęcie przez sąd krajowy działań określonych w art. 20 rozporządzenia. Inni pełnomocnicy stali natomiast na stanowisku, że jedynie w wyjątkowych sytuacjach dobro dziecka może uzasadniać skorzystanie z art. 20. Mianowicie tylko wtedy, kiedy zaistniałe okoliczności rzeczywiście mają charakter nagły, nie dały się wcześniej przewidzieć ani nie są następstwem zwykłego upływu czasu i wynikającej z tego zmiany okoliczności.
Również odnośnie do wpływu przepisów Karty Praw Podstawowych (w szczególności art. 24) na interpretację przepisów rozporządzenia (w szczególności art. 20) zdania pełnomocników były podzielone. Niektórzy opowiadali się za decydującym wpływem KPP na interpretację przepisów rozporządzenia, wskazując, że KPP przyznaje nadrzędną rolę najlepszemu interesowi dziecka w każdej możliwej sytuacji. Inni twierdzili natomiast, że KPP jedynie wskazuję, że interes dziecka powinien stanowić ważne kryterium oceny przy interpretacji rozporządzenia, natomiast nie stanowi jedynej i definitywnie rozstrzygającej okoliczności.
Podkreślić należy, że sprawa ta wzbudziła duże zainteresowanie innych państw członkowskich oraz instytucji Unii Europejskiej. Swoje uwagi na piśmie przedstawiły bowiem prawie wszystkie uprawnione w ramach PPU podmioty: Rząd Republiki Słowenii, Komisja Wspólnot Europejskich oraz strony postępowania przed sądem krajowym, natomiast w samej rozprawie oprócz Pełnomocnika Rzeczypospolitej Polskiej i pełnomocników ww. Stron, udział wzięli pełnomocnicy reprezentujący Republikę Czeską, Republikę Federalną Niemiec, Republikę Francuską, Republikę Włoską oraz Republikę Łotwy.
Pytania przedstawione przez sąd krajowy dotyczą bardzo istotnej kwestii, jaką jest możliwość wydania tymczasowego orzeczenia rozstrzygającego o prawie opieki nad małoletnim dzieckiem stron w sytuacji, kiedy kwestia ta została już wcześniej rozstrzygnięta tymczasowym orzeczeniem sądu innego państwa członkowskiego, który posiada jurysdykcję do orzeczenia w przedmiocie władzy rodzicielskiej, zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 i to w sytuacji, kiedy wykonalność ostatniego z tych orzeczeń została już stwierdzona w państwie, którego sąd ma orzekać jako drugi.
Orzeczenie Trybunału wydane w tym postępowaniu będzie miało bardzo duże znaczenie dla stosowania i interpretacji przepisów rozporządzenia w państwach Unii Europejskiej. Trybunał rozstrzygnie bowiem, czy i ewentualnie na jakich warunkach możliwe jest wydanie odmiennego w zakresie skutku orzeczenia przez sąd jednego państwa członkowskiego w stosunku do wcześniejszego orzeczenia wydanego w innym państwie członkowskim. Trybunał określi również ramy, w jakich możliwe jest stosowanie w takiej sytuacji art. 20 rozporządzenia (dotyczącego zastosowania środków tymczasowych lub zabezpieczających), w szczególności, czy jego zastosowanie prowadzące do wydania odmiennego merytorycznie orzeczenia od orzeczenia wydanego wcześniej w innym państwie członkowskim, uzasadnione może być dobrem dziecka czy też zmianą okoliczności faktycznych.
Problematyka poruszona w pytaniach prejudycjalnych nie jest obca również polskiemu wymiarowi sprawiedliwości. W praktyce sądowej występuje wiele podobnych spraw, w których zostały wydane orzeczenia w innych państwach członkowskich, natomiast dziecko, którego takie orzeczenie dotyczy, przebywa nadal w Rzeczypospolitej Polskiej i znajduje się w sytuacji, w której niezbędne dla jego dobra jest podjęcie działań przewidzianych w art. 20 rozporządzenia 2201/2003.
Ze względu na fakt, że postępowanie prowadzone jest w pilnym trybie prejudycjalnym, Rzeczpospolita Polska nie była uprawniona do przedstawienia uwag na piśmie. W związku z tym jedynie poprzez udział Pełnomocnika Rzeczypospolitej Polskiej w rozprawie możliwe było zaprezentowanie stanowiska RP. W swoim wystąpieniu Pełnomocnik Rzeczypospolitej Polskiej w pierwszej kolejności odniósł się do warunków, w jakich znajduje zastosowanie art. 20 rozporządzenia oraz wskazał na dobro dziecka, jako podstawową okoliczność, od której powinno zależeć stosowanie tego przepisu przez sądy państw członkowskich.
Następnie podkreślone zostało, że o możliwości zastosowania w danym przypadku art. 20 rozporządzenia powinien rozstrzygać sąd rozpoznający sprawę i że możliwość ta powinna istnieć zawsze, jeśli sąd ten uzna, na podstawie okoliczności danej sprawy, że nie skorzystanie w danym przypadku z możliwości określonej przez art. 20 będzie miało negatywny wpływ na dobro dziecka. Ponadto Pełnomocnik wskazał, że drugą z sytuacji umożliwiających skorzystanie z art. 20 rozporządzenia powinna być zmiana okoliczności faktycznych sprawy, o ile taka zmiana może mieć negatywny wpływ na dobro dziecka.
Pełnomocnik podkreślił również, że orzeczenia wydane na podstawie art. 20 rozporządzenia mają jedynie charakter orzeczeń tymczasowych i mogą zostać zmienione lub uchylone nie tylko w orzeczeniu kończącym postępowanie wydanym przez sąd państwa członkowskiego będący właściwym do rozstrzygnięcia danej sprawy co do istoty, ale w orzeczeniu wydanym w każdej chwili przez ten sąd, również w orzeczeniu tymczasowym, nie kończącym postępowania, ani nie rozstrzygającym co do jego istoty. Z tego też względu orzeczenia tymczasowe wydane na podstawie art. 20 ust. 1 rozporządzenia nie podważają idei samego rozporządzenia, w tym w szczególności zasady uznawania i wykonywania orzeczeń.
Pełnomocnik wskazał jednakże, że pozytywne rozstrzygnięcie sądu krajowego w przedmiocie skorzystania z art. 20 rozporządzenia może zostać uznane za nie podważające zasad rozporządzenia jedynie w sytuacji poinformowania sądu właściwego do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty o fakcie wydania tego rodzaju orzeczenia. Pełnomocnik odniósł się również do innych kwestii poruszonych w uwagach na piśmie, w tym w szczególności do wątpliwości wyrażonych przez Komisję WE oraz pełnomocnika ojca dziecka w zakresie możliwości zastosowania art. 20 rozporządzenia w postępowaniu przed sadem krajowym. W toku rozprawy Trybunał chciał przede wszystkim rozstrzygnąć czy i na ile w opinii występujących pełnomocników dobro dziecka może uzasadniać ograniczenie stosowania zasady wzajemnego uznawania i wykonywania orzeczeń sadów państw członkowskich, rozstrzygających w przedmiocie opieki nad małoletnim. Ponadto na prośbę sędziego sprawozdawcy wszyscy pełnomocnicy mieli ustosunkować się do kwestii wpływu przepisów Karty Praw Podstawowych na interpretację art. 20 rozporządzenia.
Zarówno w odniesieniu do pierwszej, jak i drugiej z kwestii budzących wątpliwości Trybunału, zdania pełnomocników występujących na rozprawie były podzielone. Niektórzy z nich w tym Pełnomocnik Rzeczypospolitej Polskiej - opowiadali się za tym, że dobro dziecka powinno zawsze stanowić wartość nadrzędną w tego rodzaju, bardzo specyficznych postępowaniach i że jego zagrożenie zawsze może uzasadniać nieuznanie lub niewykonanie orzeczenia wydanego w innym państwie członkowskim i umożliwiać podjęcie przez sąd krajowy działań określonych w art. 20 rozporządzenia. Inni pełnomocnicy stali natomiast na stanowisku, że jedynie w wyjątkowych sytuacjach dobro dziecka może uzasadniać skorzystanie z art. 20. Mianowicie tylko wtedy, kiedy zaistniałe okoliczności rzeczywiście mają charakter nagły, nie dały się wcześniej przewidzieć ani nie są następstwem zwykłego upływu czasu i wynikającej z tego zmiany okoliczności.
Również odnośnie do wpływu przepisów Karty Praw Podstawowych (w szczególności art. 24) na interpretację przepisów rozporządzenia (w szczególności art. 20) zdania pełnomocników były podzielone. Niektórzy opowiadali się za decydującym wpływem KPP na interpretację przepisów rozporządzenia, wskazując, że KPP przyznaje nadrzędną rolę najlepszemu interesowi dziecka w każdej możliwej sytuacji. Inni twierdzili natomiast, że KPP jedynie wskazuję, że interes dziecka powinien stanowić ważne kryterium oceny przy interpretacji rozporządzenia, natomiast nie stanowi jedynej i definitywnie rozstrzygającej okoliczności.
Podkreślić należy, że sprawa ta wzbudziła duże zainteresowanie innych państw członkowskich oraz instytucji Unii Europejskiej. Swoje uwagi na piśmie przedstawiły bowiem prawie wszystkie uprawnione w ramach PPU podmioty: Rząd Republiki Słowenii, Komisja Wspólnot Europejskich oraz strony postępowania przed sądem krajowym, natomiast w samej rozprawie oprócz Pełnomocnika Rzeczypospolitej Polskiej i pełnomocników ww. Stron, udział wzięli pełnomocnicy reprezentujący Republikę Czeską, Republikę Federalną Niemiec, Republikę Francuską, Republikę Włoską oraz Republikę Łotwy.