Rzecznik Praw Obywatelskich zbadał problem niepełnosprawnych intelektualnie bądź psychicznie przebywających w jednostkach penitencjarnych.

Jesienią zeszłego roku Rzecznik Praw Obywatelskich rozpoczął prowadzenie badań na temat sytuacji osób niepełnosprawnych intelektualnie bądź psychicznie przebywających w jednostkach penitencjarnych. W trakcie badań pracownicy Biura RPO odwiedzili 36 jednostek penitencjarnych i przyjrzeli się sytuacji 100 osadzonych. Wnioskiem z przeprowadzonych badań jest opinia, że część z tych osób nigdy nie powinna znaleźć się w więzieniu, a część mogłaby odbywać karę, ale nie w trybie zwykłym, tylko pod opieką specjalistów, korzystając z programów terapeutycznych. Osoby takie trafiają do więzień, ponieważ informacje o ich niepełnosprawności są często bagatelizowane bądź zupełnie pomijane. Policjanci takich sytuacji nie odnotowują, prokuratorzy nie powołują biegłych, jeśli mają wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego oskarżonego, a sądy ignorują grupę przesłanek świadczących o tym, że dana osoba nie powinna znaleźć się w więzieniu. Dodatkowo funkcjonariusze Służby Więziennej nie przekazują informacji o takich osadzonych np. sędziom penitencjarnym, którzy mogą np. wystąpić z urzędu o przerwę w odbywaniu kary. Raport wskazuje historię kilkudziesięciu osób, które nie mają rozeznania w swojej sytuacji prawnej, część nigdy nie nauczyła się czytać i pisać i nie rozumie, gdzie przebywa i dlaczego.

W trakcie opisywanych badań Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się z pisemnym zapytaniem do Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie ilości orzeczeń o zastosowaniu środka zabezpieczającego na podstawie art. 93a Kodeksu karnego. Wg niego stosowanie wobec niepełnosprawnych intelektualnie bądź psychicznie takich środków zabezpieczających mogłoby być pewnym rozwiązaniem problemu. Art. 93a k.k. obowiązuje od 1 lipca 2015 r. a jego celem jest ochrona społeczeństwa przed ponownym popełnieniem przestępstwa przez skazanego poprzez określenie katalogu środków zabezpieczających, które sąd może wobec niego orzec. Z informacji MS wynika, że w 2015 r. sądy rejonowe i okręgowe orzekły:

- elektroniczną kontrolę miejsca pobytu (art. 93a § 1 pkt 1 k.k.) wobec 4 sprawców

- terapię (art. 93a § 1 pkt 2 k.k.) wobec 27 sprawców

- terapię uzależnień (art 93a § 1 pkt 3 k.k.) wobec 18 sprawców

- pobyt w zakładzie psychiatrycznym (art. 93a § 1 pkt 4 k.k.) wobec 126 sprawców

- zakaz konkretnych działań np. zakaz wstępu na imprezę masową (art. 93a § 2 k.k.) wobec 10 sprawców.

RPO informuje, że trwają prace nad próbą ograniczenia skazywania osób niepełnosprawnych psychicznie bądź intelektualnie na karę pozbawienia wolności. Według prof. Janusza Heitzman z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie prawo w tym zakresie jest dobre, ale jego stosowanie jest złe. Dlatego RPO zwraca uwagę, że należy zwiększyć liczbę psychologów w jednostkach penitencjarnych, stworzyć system szkoleń dla pracowników wymiaru sprawiedliwości, ale także uwrażliwiać współwięźniów na problemy osób z niepełnosprawnością. Dodatkowo Biuro Rzecznika analizuje dokumenty z konkretnych spraw pod kątem tego, czy można wnieść kasację bądź wnieść do sądu sygnalizację o wznowienie poszczególnych postępowań.

Opracowanie: Łukasz Jezierski, RPE WK

Źródło: www.rpo.gov.pl, stan z dnia 22 marca 2016 r.