SN: decyzje lokalowe wydane z naruszeniem prawa nie są źródłem szkody

W czwartek 3 września Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę, zgodnie z którą decyzje mieszkaniowe wydane z naruszeniem prawa nie są źródłem poniesionej przez byłego właściciela lub jego następcę szkody.

Konsekwencją podjętej przez Sąd Najwyższy uchwały jest niemożność powołania się na nie przez spadkobierców właścicieli kamienic.
Na tej uchwale skorzysta Skarb Państwa, gdyż nie bedzie musiał wypłacać odszkodowań następcom prawnym byłych właścicieli kamienic objętych dekretem Bieruta. Czytaj też>>SN: odszkodoanie za bezprawną sprzedaż...

Uchylenie decyzji przez SKO

Sąd ustalił, że do 1945 r. własność nieruchomości położonej w centrum stolicy przysługiwała dwóm osobom,  których następcami prawnymi są powodowie. Wniosek o przyznanie użytkowania wieczystego złożony na podstawie art. 7 dekretu z 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy, został rozstrzygnięty negatywnie orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej w m.st. Warszawie w 1953 r. Natomiast w 1999 r. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa I Rozwoju Miast stwierdził że decyzja z 1953 r. naruszała prawo, i w części stwierdził jej nieważność. W 1999 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze uchyliło decyzję z 1953 r. i przekazało sprawę do ponownego rozpoznania.
Prezydent Warszawy ustanowił na rzecz powodów prawo użytkowania wieczystego co do udziału wynoszącego łącznie 0,302 w odniesieniu do gruntów wskazanych w tej decyzji.  Jednocześnie stwierdzono, że w budynku znajdującym się na gruncie przekazanym w użytkowanie wieczyste, sprzedano lokale mieszkalne nr 3 -11 wraz z udziałami w gruncie wynoszącymi 0,698 części, przypadających właścicielom tych lokali, a w części budynek stanowi własność dawnych współwłaścicieli. Co do lokali nr 5, 6, 10 i 11 wydano decyzje o ich sprzedaży przed  27 maja 1990 r., a następnie umowami zawartymi w formie aktu notarialnego ustanowiono odrębną własność tych lokali wraz ze związanymi z nimi prawami współwłasności w częściach wspólnych budynku oraz w prawie użytkowania wieczystego do gruntu.

Wojciech Białogłowski,Rafał Dybka
  Dekret o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze miasta stołecznego Warszawy. Komentarz

W 2007 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze  stwierdziło, że decyzje o sprzedaży lokali nr 5, 6, 10, 11 zostały wydane z naruszeniem prawa, gdyż wobec stwierdzenia nieważności orzeczenia dekretowego budynek nigdy nie stanowił własności skarbu państwa. Wartość tych lokali wraz ze związanym z nimi prawem do nieruchomości wspólnej, według stanu lokali na dzień wydania wadliwych decyzji o sprzedaży i cen obecnych biegły oszacował na 1mln 276 tys. zł.

Wyrok korzystny dla powodów

Sąd Okręgowy uznał, że podstawą odpowiedzialności pozwanego skarbu państwa jest art. 160 k.p.a. Sąd podkreślił, że stwierdzenie wadliwości decyzji o sprzedaży lokali przesądziło o bezprawności zachowania pozwanego. Powodowie wykazali również, że gdyby nie zostały wydane sprzeczne
z prawem decyzje o sprzedaży lokali, to utracona własność lokali zostałaby im przywrócona i nie ponieśliby szkody. Co do zasady utrata praw do nieruchomości należącej do poprzedników powodów była wywołana niezgodną z prawem decyzją z 1953 r. Nie da się jednak pominąć, że ponowne rozpoznanie wniosku dekretowego mogło doprowadzić do odzyskania tytułu prawnego do lokali, a tym samym nie powstałby uszczerbek w majątku powodów. Uzasadniało to przyjęcie istnienia adekwatnego związku pomiędzy szkodą powodów, a wydaniem niezgodnych z prawem decyzji o sprzedaży lokali.
Decyzje te pozostają w obiegu prawnym, a tym samym powodowie nie mogą domagać się zwrotu lokali. Sąd nie podzielił zarzutu przedwczesności powództwa.

Sąd Apelacyjny oddala apelację SP

Sąd II instancji podzielił ustalenia faktyczne oraz ocenę prawną Sądu Okręgowego.
Stwierdził, że dla rozstrzygnięcia sprawy zasadnicze znaczenie ma ocena, czy pomiędzy wydaniem wadliwych decyzji o sprzedaży lokali a szkodą powodów zachodzi związek przyczynowy (w rozumieniu art. 361 § 1 kc).
Podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie nie zachodziły podstawy do odmowy uwzględnienia wniosku dekretowego poprzedników prawnych powodów. Potwierdza to zarówno decyzja nadzorcza z
1999 r., jak i późniejsze decyzje Prezydenta m.st. Warszawa wydane po ponownym rozpoznaniu wniosku. Ich treść w sposób jednoznaczny wskazuje, że wniosek poprzedników powodów powinien być uwzględniony. Wadliwa decyzja o odmowie przyznania własności czasowej nie miała jednak o tyle charakteru definitywnego, że nie eliminowała możliwości uzyskania prawa w przyszłości. Stwierdzenie nieważności tej decyzji, do czego w części doszło, mogło pozwolić na przywrócenie w naturze prawa własności budynku oraz otworzyć drogę do ponownego rozpoznania wniosku i ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Taka możliwość odpadła w następstwie zadysponowania lokalami i częścią nieruchomości wspólnej na rzecz najemców.  Decyzje o sprzedaży spowodowały zatem niemożność zadośćuczynienia, w pewnej części, wnioskowi dekretowemu.

Uchwały SN

Sąd Najwyższy w uchwale z 21 sierpnia 2014 r.,( III CZP 49/14) dopuścił możliwość uznania za źródło szkody wadliwej decyzji zezwalającej na sprzedaż lokali, jednakże przy zastrzeżeniu, że w decyzji nadzorczej stwierdzono nieważność decyzji dekretowej.
W rozpoznawanej sprawie, w odniesieniu do lokali objętych sporem, została wydana wadliwa decyzja - z naruszeniem prawa.

Sygnatura akt uchwała SN z 3 września 2015  III CZP 22/15