Biegły wypowiadający się kategorycznie nie zawsze ma rację

Konieczne jest wzajemne zrozumienie prawników i biegłych. A z tym bywa różnie. Opinie biegłych wpływają na przedłużanie się procesu. Istnieje też wiele innych problemów wynikających z tego, że biegły jest osobowym źródłem dowodu. Na przykład. niechęć biegłych do wykazywania błędów innych opiniujących, czy sięganie po ostateczny argument biegłych w postaci ich doświadczenia zawodowego, które samo przez się nie powinno być argumentem za daną tezą uważa adwokat specjalizująca się w prawie karnym Iwona Kornaś-Pietrzak.

W procesie karnym sąd jest zobligowany do ustalenia prawdziwego stanu faktycznego, dlatego „Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych”. Tak brzmi § 1 art. 193 k.p.k., z czego wynika, że jeżeli ustalenie istotnej okoliczności wymaga wiadomości specjalnych to sąd musi powołać biegłego.

Mając na uwadze szybko postępujący rozwój gospodarczy i naukowy, rola biegłych w procesie będzie rosła – twierdzi adwokat Iwona Kornaś- Pietrzak. - Biegły nie koniecznie musi być naukowcem, może to być osoba posiadająca wiadomości specjalne, które nie mieszczą się w ramach nauki, np. biegły z zakresu wędkarstwa. Przykładem poszerzenia konieczności korzystania z pomocy biegłych są „nowe” przestępstwa z wykorzystaniem komputerów, sieci internet itd. Pojawienie się takich terminów w kodeksie karnym jak „dane informatyczne”, „system teleinformatyczny”, „informatyczne zabezpieczenie”, jak i oczywiście „stare” przestępstwa można popełnić wykorzystując nowe technologie, jak pomawianie kogoś na forum internetowym, tzw. groźby karalne, czy bezprawne przekazanie poufnych danych, gdzie istnieje konieczność ustalenia osób mających dostęp np. do zidentyfikowanego komputera, czasu, kiedy doszło do zdarzenia i inne.

W sprawach o przestępstwa często popełniane, jak np. związane z wypadkami komunikacyjnymi w sprawie najczęściej jest konieczna pomoc biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków, biegłych lekarzy różnych specjalizacji, czasem biegłego z zakresu eksploatacji maszyn, przy stanie nietrzeźwości również nierzadko biegłego toksykologa. Od odpowiedzi na stawiane biegłym pytania zależy odpowiedzialność lub wymiar kary oskarżonych.

Konieczne jest wzajemne zrozumienie prawników i biegłych. Pojawiają się problemy wynikające z tego, że biegły jest osobowym źródłem dowodu. Są to np. niechęć biegłych do wykazywania błędów innych opiniujących, czy sięganie po ostateczny argument biegłych w postaci ich doświadczenia zawodowego, które samo przez się nie powinno być argumentem za daną tezą. Problem ten występuje nawet w opiniach opartych na naukach ścisłych, jak fizyka – np. przy rekonstrukcji wypadków, jak i jest częstym mankamentem opinii psychiatrycznych i psychologicznych, których słabości wynikają w dużej części z dostępnych metod badawczych tych nauk (możliwa jest sytuacja, że obie sprzeczne opinie zostały sporządzone prawidłowo).

Zdaniem Iwony Kornaś-Pietrzak.problemy z opiniowaniem nierzadko wynikają też z oczekiwań wobec opinii biegłych oraz błędnego przeświadczenia, że stopień kategoryczności twierdzeń biegłego przekłada się na wartość opinii oraz ich wybiórczej analizy w poszukiwaniu „właściwych” wypowiedzi biegłego.

Powszechność dowodu z opinii biegłego w procesie karnym jest nieuchronna, jak i wskazana, co wymaga wzajemnego zrozumienia prawników i biegłych, aby procesy toczyły się sprawnie i sprawiedliwie.