Rada Ministrów przyjęła w piątek 23 maja projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Projektowane zmiany to skutek przyjęcia przez Rząd założeń do ustaw wprowadzających nowe regulacje w zakresie dostępu do zawodów prawniczych oraz wzmocnienia statusu sędziego i kariery sędziowskiej - czytamy w komunikacie z posiedzenia Rady Ministrów.
Założenia te przewidują daleko idącą swobodę przepływu kadr pomiędzy zawodami prawniczymi i określają drogi dochodzenia do powołania na stanowiska sędziowskie. Najwłaściwszą z nich - czytamy w przygotowanym przez resort sprawiedliwości uzasadnieniu - wydaje się umożliwienie dochodzenia do zawodu sędziego przedstawicielom innych zawodów prawniczych, legitymujących się egzaminem zawodowym (adwokackim, radcowskim) oraz odpowiednią praktyką prawniczą,
wykonywaną poza korpusem sędziów. Stąd zakładany w projekcie model przewiduje, iż nabór na stanowiska sędziowskie miałby charakter konkursu, do którego przystępowaliby przedstawiciele wszystkich zawodów prawniczych. - Taka tylko forma naboru dawać bowiem będzie gwarancję, że na stanowiska sędziowskie zostanie powołany kandydat o najwyższych kwalifikacjach zawodowych. Rozwiązanie takie odpowiada ogólnemu standardowi przeprowadzenia naboru na stanowiska w służbie publicznej, który powinien być respektowany w sposób szczególnie skrupulatny przy obsadzaniu stanowisk sędziowskich - piszą autorzy projektu.
Realizacja tych założeń wymaga stosownych zmian w nowelizacji ustawy z 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, która wprowadza do potencjalnej ścieżki kariery sędziowskiej instytucję tzw. "awansu poziomego", polegającego na ustanowieniu "dodatkowych" stanowisk sędziowskich: sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym oraz sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym. Wejście w życie wspomnianej regulacji przewidziano na 1 lipca 2008 r.
Według autorów nowego projektu instytucja tzw. awansu poziomego pozostaje w sprzeczności z przyjętymi założeniami dotyczącymi nowego modelu dochodzenia do
stanowiska sędziego, a ponadto pociągałaby za sobą negatywne skutki dla prawidłowej organizacji sądownictwa powszechnego. Instytucja ta wprowadza odrębną ścieżkę awansu zawodowego, zastrzeżoną wyłącznie dla już urzędujących sędziów, w istocie automatyczną i bez powiązania z rzeczywistymi osiągnięciami i kwalifikacjami zawodowymi kandydatów. Awans poziomy miałby następować w zasadzie na skutek upływu określonego czasu, bez dokonywania merytorycznej oceny dotychczasowej pracy sędziego kandydującego na wyższe stanowisko sędziowskie. Niezależnie od tego instytucja awansu poziomego nie jest również spójna z systemowymi założeniami aktualnie obowiązującej ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, które przyjmują ścisłe powiązania awansu zawodowego sędziego z hierarchiczną strukturą sądów powszechnych. Utworzenie wyższych stanowisk sędziowskich w sądach niższych odrywa się od hierarchicznego modelu sądownictwa powszechnego, komplikowałoby nadmiernie jego organizację i czyniło strukturę stanowisk sędziowskich nieprzejrzystą. System awansu poziomego stanowiłby zarazem istotny czynnik demotywujący sędziów o dużym doświadczeniu i wysokich kwalifikacjach zawodowych do ubiegania się o wyższe stanowiska sędziowskie w sądzie wyższym, czyli w drodze tzw. awansu pionowego. W praktyce ze ścieżki awansu pionowego korzystaliby najczęściej sędziowie o krótszym stażu zawodowym, co mogłoby negatywnie rzutować na funkcjonowanie sądów wyższych ze swej istoty rozpoznających sprawy bardziej zawiłe, wymagające nie tylko bardzo dobrego przygotowania merytorycznego, ale i dużego doświadczenia zawodowego sędziów - czytamy w uzasadnieniu projektu.
Przyjęty przez rząd projekt zakłada odejście od idei awansu poziomego i zastąpienia go trzecią stawką awansową. W sądach rejonowych i okręgowych, w miejsce "dodatkowych", związanych z instytucją awansu poziomego, stanowisk sędziowskich przewiduje się dla sędziów sądów rejonowych i okręgowych po 15 latach zajmowania danego stanowiska trzecią stawkę awansową, której osiągniecie skutkować będzie uzyskiwaniem przez sędziego wyższego wynagrodzenia zasadniczego, a więc w zasadzie tego samego skutku, co ewentualne uzyskanie awansu poziomego. Dla sędziów sądów apelacyjnych pozostaną - jak dotychczas - dwie stawki awansowe. Okresy zajmowania danego stanowiska sędziowskiego, niezbędne dla uzyskiwania kolejnych stawek awansowych wynosić będą: 5 lat dla stawki pierwszej awansowej, 10 lat dla stawki drugiej awansowej i 15 lat dla stawki trzeciej awansowej. Zapewnienie możliwości uzyskania wyższych stawek wynagrodzenia w krótszej niż dotychczas
perspektywie służyć ma wzmocnieniu statusu w szczególności sędziów sądów rejonowych.
Zdaniem resortu sprawiedliwości wprowadzenie trzeciej stawki awansowej (w wysokości 120 proc. wynagrodzenia zasadniczego) dla sędziów sądów rejonowych i
okręgowych powinno stworzyć sędziom perspektywy systematycznego awansu płacowego w całym potencjalnym okresie ich służby na danym stanowisku. Uwzględnia przy tym statystyczną prawidłowość, że tylko dla części sędziów dostępny będzie awans na wyższe stanowisko sędziowskie (w sądzie okręgowym lub apelacyjnym).
W związku z obowiązującym w dotychczasowych przepisach powiązaniem systemu wynagrodzenia prokuratorów z systemem wynagradzania sędziów sądów powszechnych, wprowadzone mają być analogiczne zmiany w odniesieniu do przepisów ustawy o prokuraturze.
Założenia te przewidują daleko idącą swobodę przepływu kadr pomiędzy zawodami prawniczymi i określają drogi dochodzenia do powołania na stanowiska sędziowskie. Najwłaściwszą z nich - czytamy w przygotowanym przez resort sprawiedliwości uzasadnieniu - wydaje się umożliwienie dochodzenia do zawodu sędziego przedstawicielom innych zawodów prawniczych, legitymujących się egzaminem zawodowym (adwokackim, radcowskim) oraz odpowiednią praktyką prawniczą,
wykonywaną poza korpusem sędziów. Stąd zakładany w projekcie model przewiduje, iż nabór na stanowiska sędziowskie miałby charakter konkursu, do którego przystępowaliby przedstawiciele wszystkich zawodów prawniczych. - Taka tylko forma naboru dawać bowiem będzie gwarancję, że na stanowiska sędziowskie zostanie powołany kandydat o najwyższych kwalifikacjach zawodowych. Rozwiązanie takie odpowiada ogólnemu standardowi przeprowadzenia naboru na stanowiska w służbie publicznej, który powinien być respektowany w sposób szczególnie skrupulatny przy obsadzaniu stanowisk sędziowskich - piszą autorzy projektu.
Realizacja tych założeń wymaga stosownych zmian w nowelizacji ustawy z 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, która wprowadza do potencjalnej ścieżki kariery sędziowskiej instytucję tzw. "awansu poziomego", polegającego na ustanowieniu "dodatkowych" stanowisk sędziowskich: sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym oraz sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym. Wejście w życie wspomnianej regulacji przewidziano na 1 lipca 2008 r.
Według autorów nowego projektu instytucja tzw. awansu poziomego pozostaje w sprzeczności z przyjętymi założeniami dotyczącymi nowego modelu dochodzenia do
stanowiska sędziego, a ponadto pociągałaby za sobą negatywne skutki dla prawidłowej organizacji sądownictwa powszechnego. Instytucja ta wprowadza odrębną ścieżkę awansu zawodowego, zastrzeżoną wyłącznie dla już urzędujących sędziów, w istocie automatyczną i bez powiązania z rzeczywistymi osiągnięciami i kwalifikacjami zawodowymi kandydatów. Awans poziomy miałby następować w zasadzie na skutek upływu określonego czasu, bez dokonywania merytorycznej oceny dotychczasowej pracy sędziego kandydującego na wyższe stanowisko sędziowskie. Niezależnie od tego instytucja awansu poziomego nie jest również spójna z systemowymi założeniami aktualnie obowiązującej ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, które przyjmują ścisłe powiązania awansu zawodowego sędziego z hierarchiczną strukturą sądów powszechnych. Utworzenie wyższych stanowisk sędziowskich w sądach niższych odrywa się od hierarchicznego modelu sądownictwa powszechnego, komplikowałoby nadmiernie jego organizację i czyniło strukturę stanowisk sędziowskich nieprzejrzystą. System awansu poziomego stanowiłby zarazem istotny czynnik demotywujący sędziów o dużym doświadczeniu i wysokich kwalifikacjach zawodowych do ubiegania się o wyższe stanowiska sędziowskie w sądzie wyższym, czyli w drodze tzw. awansu pionowego. W praktyce ze ścieżki awansu pionowego korzystaliby najczęściej sędziowie o krótszym stażu zawodowym, co mogłoby negatywnie rzutować na funkcjonowanie sądów wyższych ze swej istoty rozpoznających sprawy bardziej zawiłe, wymagające nie tylko bardzo dobrego przygotowania merytorycznego, ale i dużego doświadczenia zawodowego sędziów - czytamy w uzasadnieniu projektu.
Przyjęty przez rząd projekt zakłada odejście od idei awansu poziomego i zastąpienia go trzecią stawką awansową. W sądach rejonowych i okręgowych, w miejsce "dodatkowych", związanych z instytucją awansu poziomego, stanowisk sędziowskich przewiduje się dla sędziów sądów rejonowych i okręgowych po 15 latach zajmowania danego stanowiska trzecią stawkę awansową, której osiągniecie skutkować będzie uzyskiwaniem przez sędziego wyższego wynagrodzenia zasadniczego, a więc w zasadzie tego samego skutku, co ewentualne uzyskanie awansu poziomego. Dla sędziów sądów apelacyjnych pozostaną - jak dotychczas - dwie stawki awansowe. Okresy zajmowania danego stanowiska sędziowskiego, niezbędne dla uzyskiwania kolejnych stawek awansowych wynosić będą: 5 lat dla stawki pierwszej awansowej, 10 lat dla stawki drugiej awansowej i 15 lat dla stawki trzeciej awansowej. Zapewnienie możliwości uzyskania wyższych stawek wynagrodzenia w krótszej niż dotychczas
perspektywie służyć ma wzmocnieniu statusu w szczególności sędziów sądów rejonowych.
Zdaniem resortu sprawiedliwości wprowadzenie trzeciej stawki awansowej (w wysokości 120 proc. wynagrodzenia zasadniczego) dla sędziów sądów rejonowych i
okręgowych powinno stworzyć sędziom perspektywy systematycznego awansu płacowego w całym potencjalnym okresie ich służby na danym stanowisku. Uwzględnia przy tym statystyczną prawidłowość, że tylko dla części sędziów dostępny będzie awans na wyższe stanowisko sędziowskie (w sądzie okręgowym lub apelacyjnym).
W związku z obowiązującym w dotychczasowych przepisach powiązaniem systemu wynagrodzenia prokuratorów z systemem wynagradzania sędziów sądów powszechnych, wprowadzone mają być analogiczne zmiany w odniesieniu do przepisów ustawy o prokuraturze.