Ustawa z 30.05.2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 811) precyzyjnie określiła nie tylko nowe zasady finansowania podręczników i materiałów ćwiczeniowych, ale także wymagania, które musi spełnić podręcznik, aby został dopuszczony do użytku szkolnego w klasach objętych reformą:
a) jego jakość i wykonanie muszą gwarantować możliwość wieloletniego (co najmniej przez trzy kolejne lata) użytkowania,
b) nie mogą się w nim znajdować odniesienia do innych materiałów edukacyjnych,
c) nie wolno w nim umieszczać reklam,
d) zabroniona jest sprzedaż podręcznika wyłącznie jako całości z innymi dodatkowymi materiałami przeznaczonymi dla ucznia.
W znowelizowanej ustawie ograniczono też możliwość stosowania praktyk marketingowych, polegających na oferowaniu szkołom lub nauczycielom jakichkolwiek korzyści w zamian za wybór określonego podręcznika lub materiału ćwiczeniowego.
Nowe wymagania
Nowelizacją prawa wydawcy zostali zobowiązani, by dostosować swoje produkty do nowych wymagań. Szczegółowe warunki, jakie muszą spełniać podręczniki, i tryb dopuszczania ich do użytku szkolnego określono w przepisach wykonawczych do ustawy. Rozporządzenie MEN z 8.07.2014 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. U. poz. 909) m.in.:
* Wprowadza zakaz zamieszczania opisu sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, maturalnego lub potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz zadań egzaminacyjnych wykorzystanych w arkuszach Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.
* Zobowiązuje do zamieszczenia w pytaniach, poleceniach, zadaniach i ćwiczeniach wymagających udzielenia przez ucznia pisemnej odpowiedzi informacji, że odpowiedzi tej nie należy zapisywać w podręczniku.
* Nakazuje zaciemnienie w zadaniach i ćwiczeniach miejsc, w których uczeń powinien udzielić odpowiedzi, w taki sposób, aby wpisanie odpowiedzi było niemożliwe.
* Określa, że podręczniki w postaci elektronicznej muszą być tak opracowane, aby mogli z nich korzystać uczniowie z różnymi rodzajami niepełnosprawności.
Uwaga!
Obowiązek dostosowania podręczników do wieloletniego użytku dotyczy wszystkich etapów edukacyjnych, także szkół ponadgimnazjalnych, mimo że nie są one objęte reformą dotacyjną.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 wspomnianej na wstępie ustawy do 31 marca wydawcy mieli czas na dostosowanie do zasady wieloletniego użytku podręczników dla klas objętych reformą od roku szkolnego 2015/2016 (I, II i IV klasa podstawówki, I klasa gimnazjum oraz I klasa szkoły ponadgimnazjalnej). Wraz z wkraczaniem reformy do kolejnych oddziałów w następnych latach wymóg ten dotyczyć będzie pozostałych podręczników.
Ministerstwo Edukacji Narodowej prowadzi rejestr podręczników, które uzyskały nowe numery dopuszczenia. Jest on dostępny na stronie internetowej www.men.gov.pl/podreczniki/ i to spośród w nim wskazanych należy dokonywać wyboru podręczników dla klas objętych reformą. Podobny serwis prowadzi także WSiP na swojej stronie www.wsip.pl, informując, że podręczniki tego wydawnictwa otrzymały już niemal komplet niezbędnych aprobat.
Dopuszczony do użytku
Wybierając podręczniki, które szkoła zakupi dla swoich uczniów, trzeba zwrócić uwagę na kilka kwestii wynikających ze znowelizowanych przepisów:
* podręczniki, które otrzymały nowe numery dopuszczenia, mają na okładce znaczek potwierdzający zgodność z wymaganiami od 2015 r. (ilustracja 1);
* do podręcznika nie powinny być dołączone żadne płyty CD/DVD, a w jego treści nie mogą znajdować się odwołania do materiałów zamieszczonych na tych nośnikach;
* w podręczniku nie ma:
** odsyłaczy do zasobów multimedialnych,
** wkładek z naklejkami, elementami do wycinania, wypychania;
* miejsca do wypełniania, w szczególności tabele, są zaciemnione;
* treść poleceń w ćwiczeniach i zadaniach jest tak zmodyfikowana, by wyjaśnić uczniowi, że odpowiedzi ma zapisywać nie w książce, lecz w zeszycie, lub zachęcić go do samodzielnych poszukiwań materiału, bez wskazywania konkretnego źródła (np. Sprawdź w internecie) (ilustracja 2);
* w niektórych podręcznikach wprowadzono nowe typy zadań – wymagają one nie pisania, a ruchu, gestu, skojarzeń czy też pracy w grupach i parach;
* podręcznik został opatrzony informacją, że jest przeznaczony do wieloletniego użytku i w związku z tym nie wolno w nim nic pisać (ilustracja 3).
Trwałość wykonania
Wymóg wieloletniego użytkowania sprawia, że istotną kwestią przy wyborze staje się trwałość podręcznika. A jak radzą sobie z tym problemem wydawcy? – Drukarnie produkujące nasze książki są corocznie weryfikowane zarówno pod kątem jakości druku, jak i funkcjonalności oprawy, dlatego nie musieliśmy teraz zmieniać technicznych parametrów naszych podręczników. Dla nas wprowadzony obecnie ustawowy trzyletni okres użytkowania danego egzemplarza niczego nie zmienił – mówi Waldemar Czerniszewski, dyrektor wydawniczy Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych. – Nasze podręczniki są drukowane na dwustronnie powlekanym papierze kredowanym, który ma wysoką nieprzeźroczystość i odpowiednią białość. Dzięki temu zarówno teksty, jak i ilustracje są czytelne, a kolory reprodukcji odpowiednio odwzorowane, wyraźne i żywe.
Jak tłumaczy dyrektor Czerniszewski, okładki wykonane są z kartonu o odpowiednio dobranej grubości (tzw. gramaturze), wysokich parametrach sztywności i wytrzymałości oraz foliowane, a książki klejone specjalnym klejem o wysokiej elastyczności. – Pozwala to na dobre rozkładanie książki i zwiększa jej użytkowość oraz trwałość – podkreśla.
Warto pamiętać!
Nowe podręczniki nie mogą zawierać:
pytań, poleceń, zadań i ćwiczeń wymagających uzupełnienia (w wersji papierowej),
odwołań i poleceń wymagających korzystania z opracowanych przez określonego wydawcę dodatkowych materiałów dydaktycznych,
materiałów i treści o charakterze reklamowym.
We wrześniu 2015 r. reforma podręcznikowa obejmie klasy:
I, II i IV szkoły podstawowej,
I gimnazjum,
I szkół ponadgimnazjalnych.
Ilustracja 1. Potwierdzenie zgodności z wymaganiami od 2015 r.
Źródło: A. Makowski, T. Masłowski, A.M. Toruńska, Liczy się matematyka, WSiP, Warszawa 2015.
Ilustracja 2. Zachęta do szukania materiału
Źródło: H. Lewicka, M. Kowalczyk, Matematyka wokół nas, WSiP, Warszawa 2014.
Ilustracja 3. Informacja o wieloletnim użytku
Źródło: U. Depczyk, B. Sienkiewicz, H. Binkiewicz, Przyroda z pomysłem, WSiP, Warszawa 2014.