Współczesna szkoła nie wymaga i w większości nie uczy umiejętności sprawnego i sensownego notowania. Uczniowie, przygotowując notatki, najczęściej przepisują całe fragmenty tekstu, nie potrafią uchwycić najistotniejszych myśli. Notatka to zapis najważniejszych informacji dających podstawę do implikowania nowych treści. Większość nauczycieli woli samemu podyktować notatkę według własnego wzoru. W przypadku uzupełniania wiadomości, których uczeń nie znajdzie w podręczniku, jest to zrozumiałe, ale warto dać uczniowi możliwość wykazania się. Umiejętność ta będzie mu niezbędna chociażby w czasie nauki w gimnazjum, szkole średniej, studiów czy późniejszej pracy. Stanisław Bortnowski zauważa: Uczy ona (szkoła – przyp. autora) tradycyjnie, jakby w starym systemie. Nauczyciele zamiast pobudzać działania wychowanków i rozwijać samodzielne myślenie, przekazują gotowe informacje i zadają wkucie ich na pamięć. (...) Konsekwencją takiej postawy staje się dyktowanie. Nauczyciele polscy dyktują namiętnie od klas najmłodszych aż po maturę (Jas, 2004, s. 9).
Pamiętam, że w jednej ze średnich szkół w Lublinie nie odbyły się zajęcia, bo pani zapomniała... swoich notatek, notabene ciało pedagogiczne z wieloletnim doświadczeniem, przygotowująca przyszłych nauczycieli. Dodajmy, że skłonność do podawania gotowej wiedzy, jak zaobserwował cytowany wcześniej Stanisław Bortnowski, dotyczy również Francji, gdzie nauczyciele sami wykorzystują blisko 80% czasu lekcyjnego (Jas, 2004, s. 9).
Umiejętność prawidłowego notowania można rozpocząć od wyszukiwania i podkreślania odpowiednich fragmentów w tekście. Zaznaczanie nieodpowiednich informacji pogarsza odtwarzanie i percepcję wiadomości istotnych. Tej sztuki uczniów należy nauczyć. W wybranym fragmencie trzeba wskazać informacje istotne i mniej ważne, odszukać myśl przewodnią. Aby nie podkreślać całych fragmentów tekstu, wybierać należy słowa-klucze odnoszące się do całości. W ostatnim etapie uczeń powinien opowiedzieć podkreślone fragmenty tekstu. Przy dobrym wyćwiczeniu powyższych umiejętności możemy być pewni, że uczniowie poradzą sobie w kolejnym etapie sztuki sporządzania notatek, jakim jest pisanie ze słuchu. @page_break@

Ważne jest też podejście nauczyciela, który odpowiednią postawą może pozytywnie wpływać na osiągnięcia szkolne. W tej sytuacji należy:
●    mówić wolno, odpowiednio dobierać słowa dostosowane do percepcji słuchacza,
●    podawać wskazówki pomocne przy sporządzaniu notatek,
●    ważne informacje zapisywać na tablicy,
●    podstawowe informacje, istotne fakty, daty, które uczniowie powinni zapamiętać, dodatkowo podkreślić,
●    dla uczniów słabszych, gorzej radzących sobie z notowaniem warto przygotować własne notatki do przejrzenia,
●    pomocne w sporządzeniu notatki będzie podanie tzw. ogólnych ram, planów czy zagadnień.
Pisanie to umiejętność, w której budujemy wypowiedź zgodną z wcześniej założoną intencją. Naszym celem jest przekazanie komunikatu, który będzie jasny i czytelny dla odbiorcy. Wypowiedź powinna być przejrzysta, logicznie uporządkowana, interesująca, poszerzająca wiedzę o świecie. Tę umiejętność można doskonalić przez odpowiednio przygotowane i wykonywane ćwiczenia. Wybierając tematykę ćwiczeń redakcyjnych, warto zaangażować emocjonalnie uczniów. Przy formach użytkowych – zaproszeniach, ogłoszeniach, listach, podaniach – unikajmy fikcji. Uczniowie mogą pisać zaproszenie na wywiadówkę, przedstawienie, które przygotowali, list do dyrektora z prośbą o dodatkową dyskotekę. Doskonałym ćwiczeniem jest zapisywanie pojedynczych zdań, złotych myśli, które konsekwentnie są rozwijane w dłuższe formy wypowiedzi, oraz rozwijanie zdań w złożone z wykorzystaniem zwrotów: ponieważ, więc, aby, ale. Uczniowie powinni też posiąść umiejętność włączania w sekwencje tekstowe cytatów i dialogów. Pomocne może być przygotowanie słownictwa, wyrażeń i zwrotów związanych z tematem pracy. Cenną formą pomocy uczniom jest wspólne sprawdzanie i poprawianie pracy, wskazywanie błędów czy przygotowanie testów z lukami do uzupełnienia. Systematyczne, odpowiednio przygotowane ćwiczenia są gwarancją sukcesu.

Jest to fragment artykułu Beaty Bryś "Jak przygotować uczniów do testów zewnętrznych", opublikowany w miesięczniku "Dyrektor Szkoły" nr 3/2013 r.>>