Prowadzony przez Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne program Szkoła z czerwonym paskiem wspiera dyrektorów szkół w skutecznym, zgodnym z wymogami ustawy z 30.05.2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 811), zwanej również ustawą podręcznikową, a także przyjaznym dla nauczycieli i uczniów wdrożeniu zmian związanych z reformą podręcznikową. W ramach tego programu WSiP organizuje e-panele informacyjne, szkolenia dla dyrektorów i rad pedagogicznych, opracowuje materiały i modelowe dokumenty szkolne, a także publikuje w "Dyrektorze Szkoły" artykuły omawiające najważniejsze zagadnienia. A takim jest właśnie nałożony na dyrektora placówki oświatowej obowiązek określenia szczegółowych warunków korzystania przez uczniów z podręczników lub materiałów edukacyjnych. Trzeba przy tym pamiętać, że warunki te muszą uwzględniać konieczność zapewnienia co najmniej trzyletniego okresu używania podręczników lub materiałów edukacyjnych [art. 22ak pkt 2 ustawy z 7.09.1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) – dalej u.s.o.]. Ustalone zasady dyrektor ma obowiązek przedstawić rodzicom i uzyskać od nich oświadczenie, że je znają i biorą odpowiedzialność za ich naruszenie.
Rola biblioteki szkolnej
Reforma podręcznikowa dopisała też nowe punkty do listy zadań biblioteki szkolnej. Zakupione przez placówkę za pieniądze z państwowej dotacji podręczniki stają się jej własnością i muszą zostać zewidencjonowane tak jak inne materiały biblioteczne, czyli w sposób umożliwiający realizację wynikającego z art. 26 ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.) obowiązku inwentaryzacji oraz z uwzględnieniem zasad określonych przez dyrektora szkoły w polityce rachunkowości placówki. Wpisywane są więc do księgi inwentarzowej broszur i podręczników, a każdy egzemplarz jest opieczętowany oraz zaopatrzony w numer inwentarzowy i sygnaturę.
Każda szkoła musi spisać własny regulamin wypożyczania oraz udostępniania bezpłatnych podręczników i materiałów edukacyjnych. Regulamin - jakkolwiek uwzględniający specyfikę placówki - powinien zawierać podstawowe ustalenia dotyczące:
* przekazywania podręczników uczniom,
* czasu, na jaki podręcznik może być wypożyczony,
* postępowania w przypadku zniszczenia lub zgubienia podręcznika,
* konsekwencji, jakie z tego wynikają.
Regulamin wprowadzony zostaje zarządzeniem dyrektora szkoły i obowiązuje wszystkich członków społeczności szkolnej. Przy czym nie ma konieczności, aby szkoła zawierała z rodzicami umowy użyczenia podręczników - ich użyczenia oraz nieodpłatnego przekazania materiałów ćwiczeniowych dokonuje się właśnie na mocy obowiązującego w szkole regulaminu.
@page_break@
Dbałość o stan podręcznika
W związku z tym, że zgodnie z ustawą podręcznikową z książek kupionych za państwową dotację muszą korzystać uczniowie co najmniej trzech kolejnych roczników, ważne jest szczegółowe dopracowanie regulaminu w zakresie dbałości o stan tychże materiałów. Dobrym rozwiązaniem jest wypożyczenie danemu uczniowi na cały rok szkolny konkretnego egzemplarza, podpisanego jego nazwiskiem. W podręcznikach Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych znajduje się specjalna naklejka (pokazana obok), na której można napisać imię i nazwisko ucznia korzystającego w danym roku szkolnym z konkretnego egzemplarza.
Wypożyczenie uczniowi podręcznika na cały rok szkolny jest zasadne również ze względów organizacyjnych, pozwala bowiem zaoszczędzić czas uczniom oraz nauczycielom bibliotekarzom i nie dezorganizuje pracy biblioteki szkolnej, co niewątpliwie byłoby nieuniknione w przypadku wprowadzenia procedury codziennego wypożyczania. Uczniowie drugiego etapu edukacyjnego szkoły podstawowej oraz gimnazjaliści często korzystają z podręczników również po lekcjach, przygotowując się do kolejnych zajęć, odrabiając prace domowe czy powtarzając materiał do sprawdzianów. O ile nie ma więc to takiego znaczenia w przypadku uczniów klas I-III podstawówki, o tyle dla dzieci starszych dostęp do podręcznika nie może być ograniczony tylko do godzin spędzanych w placówce. Wprawdzie może to być przyczyną szybszego zużycia książek (chociażby ze względu na noszenie ich w plecaku), ale wspomniane wcześniej przyporządkowanie konkretnego egzemplarza danemu uczniowi na cały rok szkolny zwiększa w nim poczucie odpowiedzialności za jego stan.
Natomiast jeśli dyrektor szkoły podejmie decyzję o zakupie mniejszej liczby podręczników do wybranych zajęć edukacyjnych (np. muzyki czy plastyki), faktycznie zasadne jest przechowywanie ich na co dzień w bibliotece szkolnej i wypożyczanie uczniom wyłącznie na czas lekcji.
Odpowiedzialność rodziców
W działaniach zmierzających do tego, by uczniowie świadomie i z troską obchodzili się z powierzonymi im materiałami edukacyjnymi, dyrektor i nauczyciele nie są osamotnieni. Ustawa podręcznikowa nałożyła bowiem na rodziców sankcje za niezwrócenie bądź zniszczenie przez ich dziecko podręcznika. W przypadku uszkodzenia, zniszczenia lub niezwrócenia podręcznika lub materiału edukacyjnego szkoła podstawowa i gimnazjum może żądać od rodziców ucznia zwrotu: 1) kosztu zakupu podręcznika lub materiału edukacyjnego lub 2) kosztu podręcznika do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej w klasach I-III szkoły podstawowej, o którym mowa w art. 22ad ust. 1, określonego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i zamieszczonego na stronie internetowej urzędu obsługującego tego ministra, czytamy w art. 22ak ust. 3 u.s.o.
Jednak działania szkoły powinny raczej zmierzać w kierunku zapobiegania celowemu niszczeniu. Nadal główny ciężar kształtowania w uczniach odpowiedzialności za powierzone im dobro i zapobiegania celowemu niszczeniu podręczników spoczywa na nauczycielach, a zwłaszcza wychowawcy klasy. Dlatego korzystanie z dotowanych książek powinno być poprzedzone szerokimi działaniami wychowawczymi.
Pamiętajmy, że uczniowie przyzwyczajeni do używania kupowanych przez ich rodziców, czyli własnych podręczników często traktują je jak brudnopis - notują na marginesach, zakreślają ważne informacje, "ozdabiają" rysunkami. Wśród sprawdzonych propozycji działań wychowawczych pojawia się wiele praktyk godnych naśladowania, np. tytuł Przyjaciel książki przyznawany uczniom dbającym o powierzone im materiały. Warto też, by nauczyciel zaproponował większą samodzielność i inwencję w prowadzeniu zeszytu przedmiotowego, pozwalając na swobodne notowanie w nim istotnych dla uczniów treści, zakreślanie, rysowanie, przedstawianie informacji w formie graficznej itd.
Praca z podręcznikami wieloletniego użytku - przynajmniej w początkowej fazie - wymaga od nauczyciela wzmożonej czujności, musi bowiem zwracać uwagę na to, by formułowane polecenia i zadania nie wymagały zaznaczania fragmentów czy podkreślania informacji w tekście. Warto też przemyśleć kwestię sposobu przekazywania książek następnym użytkownikom. Wychowawca klasy powinien opracować własny plan działania, który będzie uwzględniał ważne aspekty przekazywania używanych książek młodszemu rocznikowi. Pamiętajmy przy tym, że zwłaszcza w podstawówce uczniom trudniej będzie się pogodzić z faktem, iż kolega z ławki otrzymał mniej zniszczony podręcznik.
@page_break@
WSiP przypomina:
Ustawa z 30.05.2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 811) wprowadza istotne zmiany dotyczące m.in. wyboru przez nauczycieli podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych oraz gwarantujące uczniom szkół podstawowych i gimnazjów prawo bezpłatnego korzystania z podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych.
Ważne!
Dyrektor szkoły ma obowiązek określić szczegółowe warunki korzystania przez uczniów z bezpłatnych podręczników lub materiałów edukacyjnych. Zasady te muszą dotyczyć w szczególności:
* okresu, na jaki podręcznik może być wypożyczony,
* sposobu postępowania w przypadku jego zniszczenia lub zagubienia,
* konsekwencji wynikających z tego faktu.
Serwis internetowy dla dyrektorów
W ramach programu Szkoła z czerwonym paskiem Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oraz Ośrodek Rozwoju Kompetencji Edukacyjnych (niepubliczny ośrodek doskonalenia nauczycieli, którego organem prowadzącym jest WSiP) oferują dyrektorom placówek oświatowych szereg materiałów wspierających proces zarządzania zmianami związanymi z wdrażaniem reformy podręcznikowej. Wszystkie informacje dla dyrektorów i liderów zespołów przedmiotowych pomocne w zrozumieniu nowych zadań znajdą Państwo w specjalnym serwisie internetowym: www.wsip.pl/dyrektorzy.