Kwestię tę szczegółowo analizuje Joanna Lesińska w komentarzu opublikowanym w w publikacji Prawo Oświatowe.
Obowiązek sporządzenia arkusza organizacyjnego szkoły wynika z ramowych statutów szkół, stanowiącch załączniki do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624 z późn. zm.).

Określenie arkusza organizacyjnego szkoły jest  podstawową czynnością dyrektora o charakterze organizacyjnym, związaną z zaplanowaniem pracy szkoły w nowym roku szkolnym. Jej wynikiem jest ogólne rozplanowanie liczby i rozkładu godzin zajęć dla poszczególnych oddziałów oraz ich podział pomiędzy nauczycieli danej szkoły, co z kolei będzie stanowiło podstawę do ustalenia tygodniowego rozkładu zajęć dla wszystkich uczniów i nauczycieli. 

Przygotowanie arkusza organizacji szkoły i załączników

Z ramowych statutów szkół wynika, że arkusz organizacji szkoły powinien zawierać w szczególności (a więc nie wyłącznie) liczbę pracowników szkoły, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze oraz ogólną liczbę godzin zajęć edukacyjnych finansowanych ze środków przydzielonych przez organ prowadzący szkołę. Ponadto zgodnie z art. 9d ust. 8 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) - dalej KN, w arkuszu powinna zostać zamieszczona liczba nauczycieli, w podziale na stopnie awansu zawodowego, przystępujących do postępowań kwalifikacyjnych lub egzaminacyjnych w nowym roku szkolnym i terminy złożenia przez nauczycieli wniosków o podjęcie tych postępowań.

Ponieważ arkusz powinien określać ogólne ramy działania szkoły, a przepisy nie przewidują jego wzoru, arkusz może przykładowo uwzględniać następujące dane:

1. o uczniach, pracownikach szkoły i realizowanych godzinach – z rozbiciem na:
• liczbę oddziałów ogółem, liczbę uczniów ogółem, rodzaje oddziałów, liczbę uczniów w poszczególnych oddziałach, podział na grupy i ich liczebność – z uwzględnieniem przepisów r.r.p.n.;
• liczbę etatów pedagogicznych (w przeliczeniu na pełne) oraz liczbę pracowników pedagogicznych zatrudnionych, z wyszczególnieniem stanowisk kierowniczych, nauczycieli (wraz ze wskazaniem powierzonych funkcji), bibliotekarzy, pedagogów, psychologów, szkolnych doradców zawodowych; liczbę pełnozatrudnionych i zatrudnionych na część etatu; liczbę nauczycieli według poziomu wykształcenia i stopnia awansu zawodowego oraz planowanych do przeszeregowania w związku z ubieganiem się o wyższy stopień awansu zawodowego; korzystających z urlopów zdrowotnych (pod warunkiem przyznania urlopu przed datą złożenia arkusza), wychowawczych, bezpłatnych, uzupełniających etaty w szkole i w innej placówce, oddelegowanych do pracy w związkach zawodowych, przechodzących na emeryturę, przechodzących w stan nieczynny,
• liczbę godzin do zrealizowania tygodniowo przez nauczycieli, z uwzględnieniem ramowych planów nauczania – ogólnie; nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjnych; planowana liczba godzin do dyspozycji dyrektora szkoły; godziny tzw. „zniżek funkcyjnych" dyrektorów, wicedyrektorów i innych pracowników, dla których przewidziano obniżkę godzin; liczba godzin realizowanych w podziale uczniów na grupy,
• liczbę uczniów objętych pomocą psychologiczno – pedagogiczną oraz tygodniową liczba godzin zajęć z takimi uczniami, z wyszczególnieniem ilości godzin z art. 42 ust. 2 KN,
• informacje dotyczące biblioteki szkolnej, świetlicy, internatu, itp.,
• liczbę etatów (w przeliczeniu na pełne) oraz liczbę pracowników niepedagogicznych, z wyszczególnieniem podziału na pracowników administracyjnych oraz pomocniczych i obsługi, wskazanie tych, którzy nabędą uprawnienia emerytalne;

@page_break@

2. planowane zajęcia w ramach godzin karcianych z art. 42 ust. 2 KN z wyszczególnieniem ich rodzaju: świetlicowych, korekcyjnych, zwiększających szanse edukacyjnych uczniów zdolnych i mających trudności w nauce, dla uczniów rozwijających zainteresowania oraz liczby godzin tych zajęć. Dyrektor powinien pamiętać, że w arkuszu wykazuje wyłącznie nauczycieli i pracowników niepedagogicznych aktualnie zatrudnionych. Z arkusza może zatem wynikać konieczność obsadzenia różnych wolnych stanowisk. Po jego zatwierdzeniu, dyrektor może nawiązać stosunki pracy, co będzie wiązało się z koniecznością odpowiedniego aneksowania arkusza. Wraz z arkuszem organizacji, dyrektor będzie musiał przedstawić załączniki wymagane przez organ prowadzący. Ilość, rodzaje i treść załączników do arkusza są uzależnione od wymogów poszczególnych organów prowadzących, zawartych w wytycznych do opracowania arkuszy i nie wynikają wprost z przepisów prawa oświatowego; niektóre organy opracowują własne wymagane wzory załączników. Ich przedłożenie ma umożliwić organowi prowadzącemu weryfikację danych zawartych w arkuszu, a w związku z tym będzie warunkiem jego zaakceptowania. W praktyce takimi załącznikami są najczęściej:

• szkolne plany nauczania na dane etapy edukacyjne zawierające nową siatkę godzin dla poszczególnych klas, sporządzone zgodnie z obowiązującymi w danym roku szkolnym przepisami r.r.p.n.,
• wykaz kadry pedagogicznej, który może przykładowo zawierać: imię i nazwisko nauczyciela, staż pracy, stopień awansu zawodowego, wszystkie kwalifikacje posiadane przez nauczyciela – podstawowe i dodatkowe, terminy składania wniosków o postępowanie kwalifikacyjne lub egzaminacyjne (jeśli dane te nie są zawarte w treści arkusza), nauczycieli zagrożonych utratą pracy lub zmniejszeniem zatrudnienia do niepełnego wymiaru wraz z kwalifikacjami,
• zestawienie wolnych stanowisk nauczycielskich, ze wskazaniem przedmiotu, klas, liczby godzin i wymaganych kwalifikacji,
• przydział czynności nauczycieli, zawierający imię i nazwisko nauczyciela, liczbę godzin, informacje o zaszeregowaniu wg tabeli (grupy) wynagrodzeń, liczbę przydzielonych godzin, w tym ilość w ramach obowiązkowego wymiaru zajęć lub niepełnego wymiaru,
• plan udzielania pomocy psychologiczno- pedagogicznej uczniom, zawierający imię i nazwisko ucznia, imię i nazwisko osoby udzielającej pomocy, tygodniowy wymiar godzin, formę pomocy, okres udzielania pomocy, wskazanie, w ramach jakich godzin udzielana jest pomoc (godziny z art. 42 ust. 2 KN lub inne – określić, jakie),
• aktualny wykaz numerów orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego (bez załączania danych osobowych uczniów) lub indywidualnego nauczania (przypisanych do poszczególnych klas, data wydania orzeczenia, na jaki okres),
• wykaz kadry niepedagogicznej zawierającej imię i nazwisko, stanowisko, wymiar zatrudnienia, miejsce zatrudnienia oraz wykaz wakatów niepedagogicznych, zawierający te same dane,
• dokumenty zawierające zgodę organu prowadzącego na finansowanie planowanych dodatkowych działań, wymagających przyznania szkole dodatkowych środków z budżetu samorządu, np. na innowacje, programy własne szkoły.

Jest to fragment komentarza Joanny Lesińskiej - "Zasady sporządzania arkusza organizacyjnego szkoły na nowy rok szkolny" - opublikowanego w publikacji Prawo Oświatowe. W komentarzu szczegółowo opisano sposób przygotowania do opracowania arkusza oraz jego sporządzanie. Omówione zostały także kompetencje organu prowadzącego oraz procedura zatwierdzania dokumentacji dotyczącej organizacji pracy szkoły i sposób aneksowania arkusza.