Podobnie jak w przypadku innych nauczycieli, kwestię rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem religii w przypadku likwidacji placówki lub zmian uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze godzin reguluje art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674) - dalej KN.
Problematykę rozwiązywania stosunku pracy z nauczycielem religii na podstawie art. 20 KN przybliża Joanna Lesińska w komentarzu problemowym Rozwiązanie stosunku pracy z księdzem oraz nauczycielem religii.
"Na podstawie art. 20 ust. 1 KN dyrektor wręcza nauczycielowi religii najpóźniej w dniu 31 maja trzymiesięczne wypowiedzenie, którego koniec przypada na zakończenie roku szkolnego. (...)
Dyrektor powinien rozważyć, czy zmniejszenie liczby godzin religii w jego szkole musi skutkować zmniejszeniem liczby etatów nauczycieli przedmiotu. Brak jest przesłanek rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem, jeżeli pozostali nauczyciele religii mają w planie organizacyjnym szkoły przydzieloną taką liczbę godzin ponadwymiarowych, że możliwe byłoby zatrudnianie zwalnianego nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Konieczne jest jednak także porównanie kwalifikacji nauczycieli religii zarówno formalnych, jak i praktyki w nauczaniu przedmiotu. Jeśli dyrektor stwierdzi, że nauczyciel posiada kwalifikacje zawodowe równe z kwalifikacjami innych nauczycieli, może zwolnić nauczyciela, którego praca i osiągnięcia w nauczaniu oraz wychowaniu uczniów są najniżej oceniane (orzeczenia SN: z dnia 10 stycznia 2002 r., I PKN 771/00, OSNP 2002, nr 10, wkładka; z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 420/98, OSNP 1999, nr 24, poz. 784).
W praktyce może się niekiedy okazać, że zatrudnianie nauczycieli religii w niewielkiej liczbie godzin ponadwymiarowych będzie jednak usprawiedliwiało zwolnienie innego księdza lub katechety (orzeczenia SN: z dnia 9 grudnia 1998 r., I PKN 492/98, OSNP 2000, nr 3, poz. 101; z dnia 17 grudnia 1997 r., I PKN 437/97, OSNP 1998, nr 21, poz. 628; z dnia 9 kwietnia 1997 r., I PKN 72/97, OSNP 1998, nr 1, poz. 8; z dnia 6 marca 1998 r., I PKN 529/97, OSNP 1999, nr 4, poz. 122; z dnia 1 grudnia 1999 r., I PKN 423/99, OSNP 2001, nr 8, poz. 261).
W przypadku nauczycieli religii o podobnych kwalifikacjach i osiągnięciach zawodowych, z uwagi na ochronę trwałości stosunku pracy na podstawie mianowania, dyrektor może wybrać do zwolnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę (wyrok SN z dnia 14 grudnia 2000 r., I PKN 138/00, OSNP 2002, nr 16, poz. 374).
Przykład:
W chwili zwolnienia katecheta nie posiadał pełnych kwalifikacji, ale dyrektorowi był znany późniejszy termin ukończenia studiów (egzaminu magisterskiego). Dyrektor mógł go zwolnić w omawianym trybie (wyrok SN z dnia 14 lipca 1999 r., I PKN 156/99, OSNP 2000, nr 19, poz. 714).
Przykład:
Ksiądz często korzystał z długotrwałych zwolnień lekarskich, co uniemożliwiało zapewnienie prowadzenia lekcji w niektórych klasach i dezorganizowało pracę szkoły. Interes szkoły i uczniów przemawiają za wyborem księdza do zwolnienia w przypadku zmniejszenia ilości etatów nauczycieli religii (orzeczenia SN: z dnia 22 września 2000 r., I PKN 29/00, OSNP 2002, nr 8, poz. 183; z dnia 7 grudnia 2006 r., I PZP 4/06, OSNP 2007, nr 7-8 poz. 89).
W przypadku nauczyciela mianowanego dyrektor nie musi zasięgać w innych szkołach informacji co do możliwości uzupełniającego zatrudnienia, ani też składać jemu propozycji ograniczenia zatrudnienia na podstawie art. 22 ust. 1 KN (wyrok SN z dnia 8 grudnia 2005 r., I PK 94/05, OSNP 2006, nr 21-22, poz. 320). Jeśli jednak dyrektor nie chce zwalniać nauczyciela religii, nauczyciel może być zobowiązany do uzupełniania pensum w innej szkole (szkołach), o ile istnieją możliwości takiego uzupełniania. Jeżeli ich nie ma, nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia do wymiaru nie niższego niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć i proporcjonalnego zmniejszenia wynagrodzenia.
W razie braku takiej zgody, dyrektor może z nim rozwiązać stosunek pracy, choć nie powinno to być wyłącznym powodem doboru do zwolnienia, ponieważ w przekonaniu nauczyciela oraz zgodnie z obiektywnymi kryteriami, nie zawsze reorganizacja pociąga za sobą niemożliwość dalszego zatrudniania w pełnym wymiarze (wyrok SN z dnia 3 października 2006 r., III PK 57/06, OSNP 2007, nr 19-20, poz. 272).
W przypadku zmian organizacyjnych i planu nauczania dyrektor zazwyczaj staje przed trudnym problemem wyboru osoby, którą zwolni. W tym zakresie powinien kierować się uzasadnionymi potrzebami organizacyjnymi szkoły, nie oznacza to jednak całkowitej dowolności. Nauczyciel religii może bowiem przed sądem pracy zakwestionować zasadność rozwiązania stosunku pracy (orzeczenia SN: z dnia 12 września 2000 r., I PKN 26/00, Pr. Pracy 2001, nr 3, s. 32 oraz z dnia 7 kwietnia 1999 r., I PKN 652/98, OSNP 2000, nr 11, poz. 426).
Jeśli natomiast dyrektor na skutek wadliwej polityki kadrowej dotychczas zatrudniał zbyt dużą ilość nauczycieli religii, nie może w omawianym trybie zwolnić jednego z nich. Przepis nie znajduje również zastosowania do nauczycieli religii zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na część etatu. Jeżeli dyrektor zamierza zmniejszyć takiej osobie wymiar zatrudnienia i wynagrodzenie, powinien wręczyć wypowiedzenie zmieniające na podstawie art. 42 k.p. w zw. z art. 91c ust. 1 KN.
Odmowa przyjęcia proponowanych nowych warunków zatrudnienia stanowi niewyrażenie zgody na warunki wypowiedzenia zmieniającego i skutkuje rozwiązaniem stosunku pracy (art. 42 § 3 k.p.). Wypowiedzenia zmieniającego nie stosuje się natomiast do nauczycieli religii zatrudnionych na podstawie mianowania i na pełen etat na podstawie umowy o pracę (wyrok SN z dnia 23 lutego 1999 r., I PKN 595/98, OSNAPiUS 2000, nr 8, poz. 300).".
Cytowany wyżej fragment pochodzi z komentarza problemowego Joanny Lesińskiej "Rozwiązanie stosunku pracy z księdzem oraz nauczycielem religii", zamieszczonego w Serwisie Prawo Oświatowe. Komentarz poświęcony jest omówieniu zagadnień dotyczących zwalniania nauczycieli religii – katechetów oraz księży. Autorka przybliża m.in. takie problemy jak: wpływ władz kościelnych na decyzję o zwolnieniu, kwestia należnej katechecie odprawy oraz przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny.
Praktyczne i aktualne wiadomości na temat polityki kadrowej w szkole dostępne są także w publikacji "ABC zatrudniania i zwalniania nauczycieli".