ZUS może dokładnie przyglądać się umowom o pracę

ZUS ma kompetencje nie tylko do badania tytułu zawarcia umowy o pracę, lecz także ważności jej poszczególnych części. Tak orzekł Sąd Apelacyjny w Warszawie w orzeczeniu z odwołania pracodawcy od decyzji ZUS, w której organ stwierdził, że pracownik nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym bo uznał, że umowa o pracę jest nieważna z mocy art. 83 1 KC i nie wywołuje skutku w postaci objęcia zainteresowanej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi.

ZUS uznał, że zatrudnienie było fikcyjne, jej celem nie było realizowanie stosunku pracy, ale uzyskanie tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystanie ze świadczeń w razie choroby i macierzyństwa. Jego zdaniem pracownica w rzeczywistości świadczyła pomoc w ramach relacji rodzinnych. Pracownica była bowiem córką powoda – pracodawcy, a kiedy ją zatrudnił na stanowisku asystentki z wynagrodzeniem 2200 zł miesięcznie, była w ciąży. Z dokumentów wynikało, że córka pracowała na pełny etat. Mimo to ZUS uznał, że umowa zawarta miedzy ojcem – przedsiębiorcą a córką – pracownicą jest nieważna z mocy prawa.

Dowiedz się więcej z książki
	Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia po zmianach rzetelna i aktualna wiedza darmowa wysyłka od 50 zł

Pracodawca odwołał się od tej decyzji do sądu okręgowego, ale ten oddalił pozew. Podzielił argumentacje prawną ZUS i stwierdził, że umowa która łączyła strony w istocie nie była stosunkiem pracy, pracownica nie świadczyła pracy zgodnie z nim, ale pomagała w zwyczajowy sposób swojemu ojcu w prowadzeniu firmy.

Pracodawca złożył apelację i sąd przyznał mu rację. Sąd II instancji stwierdził, że utrwalony jest w orzecznictwie pogląd, że ZUS może kwestionować podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, iż wynagrodzenie zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Jednak samo zawarcie umowy przez strony z pracownicą w okresie ciąży, nawet gdyby przyjąć, że głównym motywem stron tej umowy było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego, nie może być uznane za naganne czy sprzeczne z prawem. ZUS natomiast może ustalać stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach, będąc niezwiązany nieważną czynnością prawną w całości lub w części (tak w uchwale SN II UZP 2/05). Jednak postępowanie rozpoznawcze w sprawie zarówno ZUS jak i sądu I instancji nie sprostało wymogom prawa i wymaga ponowienia w całości. Prawo ubezpieczeń społecznych nie podaje sposobu w jakim organ rentowy może zastępować nieważne z mocy art. 58 § 3 KC postanowienia umowy o pracę. Jednak trzeba mieć na uwadze art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 86 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej. Z tych powodów uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

wyrok 4 listopada 2015 r., III AUa 632/15