Pytanie pochodzi z publikacji Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

Osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą w zakresie instalacji gazowych, zatrudnia 8 pracowników. Dotychczas zatrudniane osoby były zdrowe i sprawne. W maju przyjęty został do pracy dorosły syn właściciela (prowadzi własne gospodarstwo domowe). Przedłożył w firmie zaświadczenie od lekarza o zdolności do pracy na stanowisku pracownika technicznego z kwietnia 2015 r. oraz ksero orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z czerwca 2014 r. o całkowitej niezdolności do pracy do czerwca 2016 r.(powstałej przed ukończeniem 18 roku życia ) i jest wydane w celu ustalenia uprawnień do renty socjalnej. Przedłożył również legitymację rencisty.

Z jakim kodem należy go zgłosić do ZUS? Jakie dalsze konsekwencje wystąpią w przypadku zatrudnienia na umowę o pracę na 1750 zł brutto?

Odpowiedź:

Jeżeli osoba legitymuje się  orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy oznacza to, że jest to osoba z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne musi pamiętać o dodatkowych uprawnieniach pracowniczych tych osób zawartych w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.). Zgłoszenia nowego pracownika dokonuje na formularzu ZUS ZUA. Co do zasady każda osoba, dla której umowa zlecenia stanowi jedyne zatrudnienie, podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom w ZUS. Kody tytułu ubezpieczenia składają się z 6 znaków, oznaczających podmiot podstawowy wraz z rozszerzeniem (4 znaki), ustalone bądź nieustalone prawo do emerytury lub renty (1 znak) oraz stopień niepełnosprawności (1 znak).

Uzasadnienie:

Zgodnie z  art. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.) – dalej u.r.z.n. definiują osoby niepełnosprawne jako osoby, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem:

  1. o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, lub 
  2. o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub 
  3. o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia.

Status osoby niepełnosprawnej jest więc równoznaczny z uzyskaniem jednego z wymienionych powyżej orzeczeń.

Zgodnie z art. 5 u.r.z.n. wydane obecnie przez lekarza orzecznika ZUS:

  • orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
  • orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
  • orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
  • orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Ważne! Jeżeli w ZUS nie orzeczono jednocześnie o całkowitej niezdolności do pracy oraz o niezdolności do samodzielnej egzystencji, oznacza to, że pracownik w przedsiębiorstwie legitymuje się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności.

Pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne musi pamiętać o dodatkowych uprawnieniach pracowniczych tych osób zawartych w przepisach ustawa o rehabilitacji. Zaliczamy do nich:

  • Prawo do pracy w szczególnych normach czasu pracy
  • Prawo do dodatkowej przerwy w pracy
  • Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego (tzw. urlop rehabilitacyjny)
  • Prawo do korzystania ze zwolnienia od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym
  • Prawo do korzystania ze zwolnienia od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów lekarskich lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy.

Szczegóły w art. 14 – 20c u.r.z.n.

Zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy. Badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę i na jego koszt.

Pracodawca ma obowiązek zgłosić zatrudnioną osobę do ZUS w terminie do siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od dnia nawiązania stosunku pracy. Zgłoszenie pracodawcy dotyczące zatrudnionego pracownika obejmuje:

  • ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe);
  • ubezpieczenie zdrowotne;
  • Fundusz Pracy;
  •  Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Zgłoszenia nowego pracownika dokonuje na formularzu ZUS ZUA. Co do zasady każda osoba, dla której umowa zlecenia stanowi jedyne zatrudnienie, podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom w ZUS. 

Kody tytułu ubezpieczenia składają się z 6 znaków, oznaczających podmiot podstawowy wraz z rozszerzeniem (4 znaki), ustalone bądź nieustalone prawo do emerytury lub renty (1 znak) oraz stopień niepełnosprawności (1 znak). Zawarte są w części I załącznika nr 18 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 września 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. 2013 poz. 1101).

Stopień niepełnosprawności (kod):

  • 0 - osoba nieposiadająca orzeczenia o niepełnosprawności lub osoba, która posiada orzeczenie i nie przedłożyła go płatnikowi składek
  • 1 - osoba, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności
  • 2 - osoba, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności
  • 3 - osoba, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności
  • 4 - osoba, która przedłożyła płatnikowi orzeczenie o niepełnosprawności wydawane osobom do 16. roku życia.

Mateusz Brząkowski,

autor współpracuje z publikacją Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

Odpowiedzi udzielono 18.05.2015 r.