Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy eliminowaniu przedmiotów niebezpiecznych, w tym wybuchowych, ze złomu metali (Dz. U. z 2000 r. Nr 3, poz. 36) - dalej r.b.h.z.m. określa warunki bhp przy eliminowaniu przedmiotów niebezpiecznych ze złomu metali, w szczególności dotyczące identyfikowania tych przedmiotów i postępowania przy eliminowaniu ich ze złomu.
Zgodnie z definicją zawartą w r.b.h.z.m. przez przedmioty niebezpieczne należy rozumieć przedmioty wybuchowe, a także inne urządzenia i przedmioty, które ze względu na swoje właściwości lub zawartość stwarzają niebezpieczeństwo dla pracowników, w szczególności poprzez:
a) właściwości łatwo palne,
b) emisję niebezpiecznego promieniowania,
c) działanie żrące, trujące lub rakotwórcze.
Oprócz materiałów wybuchowych ryzyko sprowadzenia niebezpieczeństwa może być związane z wieloma innymi materiałami (np. butle gazowe LPG zdemontowane z pojazdów samochodowych). W tym celu należy przeprowadzić kontrolę złomu w celu stwierdzenia, czy nie znajdują się w nim przedmioty niebezpieczne, w tym wybuchowe, oraz czy wszelkiego rodzaju naczynia, zbiorniki i butle zostały przygotowane do złomowania, kierując się zasadami określonymi w Polskich Normach. Taka kontrola powinna być przeprowadzana w formie dokładnych oględzin poszczególnych przedmiotów zaliczonych do złomu, wyłącznie przez osoby wyznaczone przez pracodawcę, posiadające ukończone szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy tego rodzaju pracy. Z uwagi na zrozumiałe ograniczenia, w określonych przypadkach pracodawca jest zobowiązany korzystać z pomocy specjalistów spoza zakładu pracy – w sytuacji, gdy jest to niezbędne do identyfikacji przedmiotów o nieznanych właściwościach.
Dodatkowo, każdorazowo w przypadku ekspedycji złomu metali, zarówno po stronie wysyłającego, jak i odbierającego ładunek powinna być przeprowadzana kontrola, o której mowa powyżej, a także należy sporządzić protokół stwierdzający, że w przesyłce nie znajdują się przedmioty niebezpieczne. Kopię protokołu należy przesłać odpowiednio do dostawcy lub odbiorcy przesyłki. Dodatkowo, paczki oraz kontenery i inne opakowania ze złomem, przygotowane do wysyłki, należy zaopatrzyć w widoczne i czytelne napisy o treści: "ZŁOM METALI - NIE ZAWIERA PRZEDMIOTÓW NIEBEZPIECZNYCH".
Mimo prowadzonych kontroli nie zawsze jest możliwe wyeliminowanie potencjalnego zagrożenia. Dlatego też załadunek lub rozładunek złomu metali należy przeprowadzać, stosując zasady i środki ostrożności określone w instrukcji stanowiskowej oraz zgodnie z procedurami obowiązującymi u danego pracodawcy.
Newralgicznym etapem, który ma olbrzymią wagę dla zapewnienia bezpieczeństwa jest właściwe postępowanie w przypadku stwierdzenia, iż w złomie metali znajduje się przedmiot niebezpieczny. W takiej sytuacji, osoba stwierdzająca obecność w złomie materiału niebezpiecznego powinna niezwłocznie zawiadomić pracodawcę. Znaleziony przedmiot, w stosunku do którego istnieje podejrzenie, że jest niebezpieczny należy pozostawić na miejscu do czasu dokonania oględzin przez przedstawicieli odpowiednich służb, a z terenu, na którym znajduje się przedmiot niebezpieczny należy usunąć pracowników lub osoby postronne, pozostawiając w bezpiecznej odległości jedynie pracownika strzegącego dostępu do tego przedmiotu. Równocześnie, pracodawca obowiązany jest powiadomić właściwe organy zgodnie z ich właściwością:
1) wojska i Policji,
2) Państwowej Straży Pożarnej,
3) państwowego dozoru jądrowego i ochrony radiologicznej oraz
4) w razie konieczności organ Inspekcji Sanitarnej.
Do czasu przeprowadzenia rozpoznania przedmiotu niebezpiecznego i jego wywiezienia poza teren zakładu przez ww. organy, pracodawca jest zobowiązany:
1) powiadomić niezwłocznie wszystkich pracowników, którzy są lub mogą być narażeni na poważne i nieuniknione niebezpieczeństwa, w tym o podjętych lub koniecznych do podjęcia działaniach dla zapewnienia bezpieczeństwa,
2) wydać polecenia w celu umożliwienia pracownikom przerwania pracy oraz w razie potrzeby natychmiastowego opuszczenia stanowisk pracy,
3) zapewnić bezpieczną ewakuację pracowników do wyznaczonych miejsc, gdy jest to konieczne ze względów bezpieczeństwa,
4) wydać polecenie wznowienia pracy po likwidacji występującego zagrożenia.
W określonych przypadkach można znaleziony przedmiot niebezpieczny przemieścić (stosując zasady i środki ostrożności określone w instrukcji stanowiskowej) do wydzielonego pomieszczenia lub innego wyodrębnionego i oznakowanego znakami bezpieczeństwa zgodnie z Polskimi Normami miejsca, niedostępnego dla pracowników i osób postronnych, pod warunkiem, że jest to możliwe ze względów bezpieczeństwa. Należy dodać, iż decyzję o ewentualnym przeniesieniu danego przedmiotu podejmuje pracodawca.
Nie powinny budzić żadnych wątpliwości wymagania r.b.h.z.m., określające niedopuszczalne działania związane z eliminowaniem przedmiotów niebezpiecznych ze złomu metali, takie jak:
1) rzucanie tych przedmiotów, uderzanie w nie, rozkręcanie, przecinanie lub poddawanie obróbce termicznej,
2) odsyłanie dostawcy złomu z ładunkiem zawierającym przedmiot niebezpieczny bez dokonania rozpoznania przez specjalistów reprezentujących właściwe dla danej sprawy służby.
Również unieszkodliwianie przedmiotów niebezpiecznych, w tym wybuchowych, należy wykonywać w miejscu i w sposób określony przez właściwe, dla określonego rodzaju niebezpieczeństwa, organy.
W trosce o zapewnienie bezpiecznych warunków pracy, pracodawca jest obowiązany zapewnić szczegółową instrukcję określającą zasady bhp przy czynnościach wykonywanych w danym zakładzie pracy i związanych z eliminowaniem przedmiotów niebezpiecznych, w tym wybuchowych, ze złomu metali, kierując się zasadami określonymi w Polskich Normach. Z instrukcją należy zapoznać wszystkich pracowników zatrudnionych przy pracach w kontakcie ze złomem metali.