W 2012 r. do PIP wpływało ponad 120 skarg dziennie

W 2012 r. do organów Państwowej Inspekcji Pracy wpłynęło ogółem 44.300 skarg (rok wcześniej 34.100). Skargi najczęściej składali, co zrozumiałe, byli pracownicy (37%) i pracownicy (24%). Od organizacji związków zawodowych wpłynęło do PIP zaledwie 2% ogółu skarg. Ponad 8.400 skarg to anonimy (19%).

Nadal najwięcej skarg (38%) dotyczyło wynagrodzeń i innych świadczeń pieniężnych. Nieprawidłowości najczęściej dotyczyły niewypłacenia wynagrodzenia lub opóźnień w wypłacie, niewypłacenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych oraz niewypłacenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Drugą co do liczebności (20%) grupę problemów pojawiających się w skargach stanowiły kwestie dotyczące nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, głównie niepotwierdzania rodzaju i warunków umowy na piśmie, niewydawania świadectw pracy lub błędów w ich treści, nieprawidłowości związanych z wypowiadaniem umów o pracę oraz niezgodności rodzaju umowy z charakterem wykonywanej pracy.

W 19% skarg wskazywano na naruszenia przepisów dotyczących warunków pracy. Pracownicy skarżyli się często na niezgodny z wymaganiami bhp stan pomieszczeń pracy, urządzeń, instalacji i maszyn, jak również na niezapewnienie w okresie zimowym odpowiedniej temperatury pomieszczeń pracy oraz niewydawanie posiłków i napojów profilaktycznych, na niedopełnianie obowiązku przeprowadzania szkoleń z zakresu bhp, dopuszczanie do pracy osób nieposiadających orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do pracy, na braki w środkach ochrony osobistej, odzieży i obuwiu roboczym oraz niedostarczaniu przez pracodawców środków higieny osobistej.

Nieprawidłowości dotyczące czasu pracy stanowiły 9% skarg zgłaszanych do PIP. Sygnalizowane naruszenia najczęściej dotyczyły zatrudniania pracowników powyżej dopuszczalnej liczby godzin i dni w tygodniu, braku lub nierzetelnego powadzenia ewidencji czasu pracy, zatrudniania w czasie pracy przekraczającym dzienny wymiar, niezapewnienia obowiązkowego odpoczynku dobowego. Dodać należy, że pracownicy często podnosili w skargach problem zaniżania w dokumentacji faktycznie przepracowanego czasu pracy (np. poprzez prowadzenie przez pracodawcę podwójnej ewidencji).

Jednocześnie prawie trzykrotnie wzrosła liczba skarg – z 682 skarg w 2011 r. do 1.981 w 2012 - dotyczących nierównego traktowania pracowników, a ściślej mobbingu, dyskryminacji i molestowania. Najczęściej podnoszono zarzut niesprawiedliwej oceny przez pracodawcę wykonywanej przez skarżących się pracy, nierówne traktowanie przy ustalaniu wynagrodzenia za pracę, nawiązywania lub rozwiązywania stosunku pracy ze względu na wiek, płeć lub przynależność związkową pracownika, tolerowania działań prowadzących do izolacji niektórych pracowników, a ponadto nękania, ośmieszania, krytykowania i zastraszania w miejscu pracy, a także obarczania obowiązkami niemożliwymi do wykonania w normalnym czasie pracy.

Porównanie zarzutów zawartych w skargach pozwala na stwierdzenie, że ich proporcje zmieniają się. Narasta w szczególności zjawisko mobbingu i dyskryminacji. Podobne natomiast pozostają przyczyny powstawania nieprawidłowości: nieznajomość przepisów prawa przez pracodawców lub osoby działające w ich imieniu, niestabilna kondycja finansowa pracodawców, ale także świadome naruszanie uprawnień pracowniczych, szczególnie widoczne np. w przypadku nierzetelnego ewidencjonowania czasu pracy.

Podany na wstępie znaczny wzrost liczby skarg jest zapewne jeszcze jednym skutkiem kryzysu gospodarczego, jaki ogarnął gospodarkę światową i naszą. Tak radykalny wzrost liczby skarg pracowników wskazuje na skalę problemów w sferze ochrony pracy. Oznacza to potrzebę kontynuowania zarówno działań kontrolnych, jak i prewencyjnych, w tym polegających na szkoleniach i poradnictwie prawnym, w szczególności pracodawców i kadry kierowniczej przedsiębiorstw.

W minionym roku specjaliści Państwowej Inspekcji Pracy udzielili łącznie 1.232 tys. porad, w tym prawie 981 tys. – prawnych i 251 tys. – technicznych.

Ponad połowę osób, które zgłaszały się po porady do przedstawicieli PIP stanowili pracownicy, Kolejną co do wielkości grupę osób, zainteresowanych uzyskaniem informacji o obowiązujących przepisach stanowili pracodawcy – 25,4% (rok wcześniej – 31%) ogółu porad. Natomiast organizacje związkowe szukające porady stanowiły zaledwie 0,6% ogólnej liczby porad. Pozostałe podmioty, które wystąpiły do PIP z prośbą o poradę, m.in. społeczni inspektorzy pracy, strony umów cywilnoprawnych, rolnicy indywidualni itp. - stanowiły 10% ogólnej liczby zwracających się po poradę. Zdecydowaną większość stanowiły porady ustne, bądź udzielane telefonicznie, bądź bezpośrednio zainteresowanym, którzy skorzystali z dyżurów specjalistów prowadzonych we wszystkich okręgowych inspektoratach pracy lub zwracali się do Głównego Inspektoratu Pracy. Tematyka porad najczęściej dotyczyła problematyki stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń pieniężnych, czasu pracy oraz urlopów.