Ustawa o systemie oceny zgodności

Czy wiesz, które maszyny są bezpieczniejsze od innych? Chodzi o maszyny i urządzenia oraz inne wyroby, jak np. środki ochrony indywidualnej, które zostały wykonane z uwzględnieniem wymagań zasadniczych, co zostało potwierdzone odpowiednim certyfikatem oraz znakiem CE umieszczonym na tej maszynie. Podstawowym aktem prawnym określającym wymagania związane z oceną zgodności jest ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.), która wprowadziła do polskiego prawa 38 dyrektyw nowego podejścia.

Przepis art. 217 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) stanowi, że niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności. Podstawowym aktem prawnym określającym wymagania związane z oceną zgodności jest ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.) – dalej u.s.o.z., która wprowadza do polskiego prawa 38 dyrektyw „nowego podejścia”. Określa ona m.in. zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi maszyn, urządzeń oraz innych wyrobów, w tym działanie systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu.
Głównym celem u.s.o.z. jest eliminowanie zagrożeń stwarzanych przez maszyny, urządzenia i inne wyroby dla życia lub zdrowia użytkowników i konsumentów oraz mienia, a także zagrożeń dla środowiska lub ograniczanie związanego z nimi ryzyka, znoszenie barier technicznych w handlu i ułatwianie międzynarodowego obrotu towarowego oraz stworzenie warunków do rzetelnej oceny wyrobów i procesów ich wytwarzania przez kompetentną i niezależną placówkę (notyfikowaną jednostkę certyfikującą).
Od stanu technicznego maszyn i urządzeń w dużym stopniu zależy bezpieczeństwo obsługujących je pracowników. Jak wynika bowiem z danych Głównego Urzędu Statystycznego, co czwarty wypadek przy pracy wiąże się bezpośrednio z użytkowaniem maszyn i innych urządzeń technicznych. Polska nie jest tu wyjątkiem - zbliżone dane odnotowywane są także w innych krajach.
Na to, czy maszyny i urządzenia są bezpieczne i jakie zagrożenia są związane z ich użytkowaniem mają wpływ zarówno producenci tych maszyn, jak i użytkownicy. Pierwsi powinni projektować i produkować urządzenia o możliwie najwyższym poziomie nowoczesności, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy. Natomiast od pracodawców eksploatujących maszyny i urządzenia zależy ich bieżąca sprawność techniczna oraz dostosowanie starszych typów maszyn do aktualnie obowiązujących wymagań bezpieczeństwa. Z kolei od pracowników zależy prawidłowe, zgodne z instrukcją obsługi użytkowanie tych maszyn.
Przepisy dotyczące projektantów, konstruktorów oraz producentów ujęte są w krajowych aktach prawnych, do których zostały włączone wymagania dyrektyw Unii Europejskiej nowego i globalnego podejścia, określające w szczególności:
- zasadnicze (najważniejsze) wymagania zapewniające możliwie najwyższy poziom bezpieczeństwa i higieny pracy maszyn i innych urządzeń;
- zasady i procedury oceny zgodności ich zaprojektowania i wykonania z tymi wymaganiami, a także dokumenty i oznakowanie potwierdzające tę zgodność.
Wymagania odnoszące się do pracodawców-użytkowników maszyn i urządzeń technicznych, a także innych wyrobów, np. środków ochrony indywidualnej, ujęte są w krajowych aktach prawnych. Wdrażają one dyrektywy, określające minimalne wymagania techniczne i organizacyjne, w tym dotyczące środowiska pracy, jakie pracodawcy powinni zapewnić pracownikom, czyli bezpośrednim użytkownikom tych maszyn i urządzeń.
Wprowadzane do obrotu i użytku maszyny podlegają ocenie zgodności z zasadniczymi wymaganiami, określonymi w rozporządzeniach wydanych przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny, według ustalonych w nich procedur, uwzględniających rodzaje maszyn i innych wyrobów oraz stopień stwarzanych przez nie zagrożeń (ściślej mówiąc: poziomu ryzyka). W rozporządzeniach minister określa również metody oceny, metody badań, sposób oznakowania wyrobów oraz wzór znaku zgodności (CE).
Ocena zgodności powinna być przeprowadzona obowiązkowo przed wprowadzeniem maszyn i innych wyrobów do sprzedaży. Tylko pozytywny wynik oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami, dokonywanej przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą, stanowi podstawę do wydania producentowi maszyny lub jego upoważnionemu przedstawicielowi certyfikatu zgodności. Dotyczy to obowiązkowo maszyn ujętych w załączniku nr 5 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228 z późn. zm.). Jeżeli maszyna została poddana ocenie zgodności z zasadniczymi wymaganiami i zgodność ta została potwierdzona, wówczas producent lub jego upoważniony przedstawiciel jest obowiązany wystawić deklarację zgodności i umieścić na maszynie oznakowanie CE.
Przepisy u.s.o.z. zobowiązuje Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego do ogłaszania dwa razy w roku (według stanu na 30 czerwca i 31 grudnia) w „Monitorze Polskim” numerów i tytułów norm zharmonizowanych, ustanawianych w danym roku wraz z tytułami aktów prawnych wdrażających dyrektywy nowego podejścia i miejscem ich publikacji. Wykazy numerów i tytułów norm zharmonizowanych znajdują się również na stronie internetowej PKN.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.