W zakładzie obowiązuje podstawowy system czasu pracy, jednak dla niektórych pracowników chcielibyśmy wprowadzić system równoważnego bądź zadaniowego czasu pracy. Pracownicy tj. informatycy zajmujący się obsługą techniczną w firmie oraz dodatkowo obsługą techniczną spotkań businessowych odbywających się w niektóre weekendy. Zatrudnieni w tym systemie mieliby wykonywać pracę od poniedziałku do soboty (ale nie we wszystkich tygodniach) w 1 miesięcznym okresie rozliczeniowym, w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy (max 40 h). Pracodawca chciałby uniknąć rozliczania nadgodzin.
Który system czasu pracy byłby korzystniejszy i prostszy do stosowania?
Czy w związku z tym, należy prowadzić ewidencję czasu pracy oraz listę obecności dla osób zatrudnionych na podstawie zadaniowego lub równoważnego czasu pracy?
Czy należy (jeśli tak, to w jaki sposób) rozliczać pracowników z powierzonych im zadań?
Czy powyższe powinno zastać uregulowane w regulaminie pracy i wynagradzania?
Wydaje się, że w opisanym przypadku najbardziej optymalnym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie dla informatyków zadaniowego czasu pracy, o którym mowa w art. 140 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. W systemie tym pracodawca nie prowadzi ewidencji godzin pracy pracownika, ale zadania, które zleca pracownikowi muszą być tak określone, aby możliwe było ich wykonanie w ramach 8 godzin na dobę, przeciętnie 40 na tydzień i przeciętnie pięciu dni w tygodniu.
W zadaniowym czasie pracy (art. 140 k.p.) czas pracy pracownika określony jest wymiarem jego zadań. Występują w nim jednak elementy wymiaru i rozkładu czasu pracy. Zadania robocze powinny być ustalone tak, aby pracownik mógł je wykonać w ramach norm czasu pracy określonych w art. 129 k.p., czyli w ciągu 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Pracownik, mając większą swobodę w realizacji powierzonych mu zadań, sam ustala swój rozkład czasu pracy.
Zadaniowy czas pracy nie może być wprowadzony dla każdego pracownika i dla każdego rodzaju pracy. Zadaniowy czas pracy można wprowadzić w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją (gdy nie ma np. potrzeby ustalania sztywnych granic czasowych przebywania pracownika na terenie zakładu pracy), albo miejscem wykonywania pracy. Pracodawca może umówić się z pracownikiem, że praca będzie wykonywana w określonych dniach tygodnia, czy też oczekiwać, że pracownik będzie wykonywał pracę o określonej porze dnia, ale nie może ustalać mu ścisłych godzin pracy. Jeśli pracownik wykonuje pracę codziennie, w siedzibie pracodawcy, w czasie ściśle przez niego określonym i musi stosować się do poleceń przełożonych, to nie można przyjąć że obowiązuje go zadaniowy czas pracy.
Wprowadzenie zadaniowego systemu czasu pracy może być korzystnym rozwiązaniem zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika. Pracodawcy zwolnieni są wówczas z obowiązku sprawowania bezpośredniej kontroli nad właściwym wykorzystaniem przez pracownika czasu pracy, nie muszą prowadzić jego ewidencji czasu pracy, a przy prawidłowym ustaleniu zadań - nie wypłacają wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Pracownik, mając większą swobodę w realizacji powierzonych mu zadań, sam ustala swój rozkład czasu pracy.
Rozmiaru powierzonych pracownikowi zadań nie można ustalać w dowolny sposób. Wymiar zadań powinien być tak ustalony, aby pracownicy, przy dochowaniu zwykłej w danych okolicznościach staranności i sumienności, mogli wykonać swoje obowiązki w ramach podstawowych norm czasu pracy, czyli 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień. Zadania powinny być tak ustalone, aby możliwe było ich wykonanie przez przeciętnie pięć dni w tygodniu. Pracodawca ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań po porozumieniu z pracownikiem. Współdziałanie pracodawcy z pracownikiem nie mu tu jednak stanowczego charakteru, gdyż ustawodawca nie wymaga tu zgody pracownika na ustalony przez pracodawcę czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań.
Zakres zadań można ustalić np. w umowie o pracę, czy też w regulaminie pracy. Zakres czynności może doprecyzowywać zadania pracownika. Jest on opisem czynności (lub przykładowych zadań) wykonywanych przez pracownika na danym stanowisku, bez opisu sposobu ich realizacji. Zakres czynności umieszcza się w aktach osobowych pracownika, w części B.
W zadaniowym czasie pracy pracodawca kontroluje pracowników sprawdzając, czy wyznaczone zadania zostały wykonane w terminie. Jeśli jednak pracownik nie mógł wykonać zadań w ustalonym terminie, ze względu na usprawiedliwioną nieobecność w pracy, to jego wymiar czasu pracy ulega obniżeniu, a tym samym termin wykonania zadań ulega przesunięciu.
Samo nazwanie systemu czasu pracy "zadaniowym" nie pozwala pracodawcy na niestosowanie przepisów regulujących pracę w godzinach nadliczbowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 181/99).
Pracodawca, ustalając zadania do wykonania, powinien pamiętać, że gdyby okazało się, że pracownikowi wyznaczono zadania z góry niemożliwe do wykonania w podstawowych normach czasu pracy, to może to być potraktowane jako naruszenie przepisów o czasie pracy. Pracownik będzie miał wówczas roszczenie o ustalenie wynagrodzenia odpowiadającego faktycznie wykonanej pracy, z uwzględnieniem dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.
W pierwszej kolejności ustala się wówczas, czy spełnione zostały przesłanki dopuszczalności stosowania w danym przypadku zadaniowego systemu czasu pracy. Następnie ustala się, czy rozmiar obowiązujących pracownika zadań pozwala na ich wykonanie w ramach podstawowych norm czasu pracy. Jeśli okaże się, że ich wykonanie w ramach tych norm nie jest możliwe przy dochowaniu należytej staranności, kwalifikuje się to jako polecenie świadczenia pracy w czasie przekraczającym normy czasu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 10 września 1998 r., I PKN 301/98).
Zadaniowy czas pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w obwieszczeniu, jeśli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy (art. 150 § 1 k.p.). System ten można stosować do indywidualnego pracownika, grupy pracowników, komórki organizacyjnej zakładu pracy, albo do całego zakładu pracy (chociaż trudno sobie wyobrazić sytuację, w której wszyscy pracownicy zakładu pracy spełniali by przesłanki wprowadzenia systemu zadaniowego czasu pracy). Jeśli praca w zadaniowym czasie pracy ma dotyczyć większej liczby pracowników, to jeśli u pracodawcy działa zakładowa organizacja związkowa, może być wprowadzona w układzie zbiorowym pracy. W układzie zbiorowym pracy, w regulaminie pracy lub w obwieszczeniu należy wskazać sposób określania poszczególnych zadań pracowników zatrudnionych w zadaniowym czasie pracy.