– Koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego są objęte w Polsce wszystkie świadczenia pieniężne z tytułu choroby, w tym spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową oraz świadczenia z tytułu macierzyństwa. To m.in. zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, zasiłek macierzyński i zasiłek opiekuńczy – tłumaczy Bartłomiej Gawroński z Departamentu Zasiłków w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Świadczenia przyznaje i wypłaca ten kraj, w którym dana osoba jest ubezpieczona. Zgodnie z przepisami wspólnotowymi będą one wypłacane także wówczas, gdy ktoś mieszka na stałe lub przebywa w innym państwie niż to, w którym jest ubezpieczony i z którego pobiera świadczenia. Koordynacja dotyczy nie tylko państw Unii Europejskiej, lecz także tych, z którymi Polskę łączą umowy o zabezpieczeniu społecznym – USA, Kanada, Australia, Ukraina, Mołdawia czy państwa byłej Jugosławii.
Jeśli dana osoba zachoruje w innym kraju niż ten, w którym jest ubezpieczona, powinna uzyskać zaświadczenie o niezdolności do pracy i niezwłocznie dostarczyć je do właściwej instytucji z tego kraju, w którym podlega ubezpieczeniu.
– Osoba, która otrzymała zagraniczne zaświadczenie lekarskie, nie musi go tłumaczyć, jeżeli zostało wystawione na terytorium Unii Europejskiej, krajów EFTA, czyli Norwegia lub Szwajcaria, oraz na terytorium państw stron umów międzynarodowych w zakresie zabezpieczenia społecznego, których stroną jest Polska, o ile zostało wystawione w językach urzędowych tych państw. W przypadku odmowy przyznania świadczeń pieniężnych właściwa instytucja powinna wydać w tej sprawie odpowiednią decyzję, od której ubezpieczony będzie mógł się odwołać – wyjaśnia Gawroński.
Przepisy Unii Europejskiej nie wprowadzają jednolitych warunków nabywania prawa do świadczeń emerytalno-rentowych. Pozostaje to wewnętrzną regulacją poszczególnych państw, które warunki określają samodzielnie. Dlatego też w każdym kraju mogą być wymagane inne dokumenty do przedstawienia w momencie ubiegania się o wypłatę środków z tego tytułu. Dzięki przepisom o koordynacji wniosek można złożyć w dowolnym państwie członkowskim. Obecnie może to dotyczyć ponad 10 proc. aktywnych zawodowo Polaków, którzy pracują poza granicami kraju.
– Jeżeli polski obywatel, który wcześniej pracował w Irlandii i Wielkiej Brytanii postanowi spędzić emeryturę w Hiszpanii, to właściwą instytucją będzie odpowiednik naszego ZUS-u w Hiszpanii. Ta instytucja będzie prowadzić procedurę z inicjatywy wnioskodawcy wedle własnego prawa, również potrzebne dokumenty będą takie, jak wskazuje prawo hiszpańskie. Należy też odróżnić dokumenty, które są konieczne do złożenia wniosku o wypłatę tych świadczeń, od tych, które są konieczne do ustalenia, czy prawo do nich przysługuje i w jakiej wysokości – wskazuje Katarzyna Magnuska, radca prawny w Kancelarii Bird & Bird Maciej Gawroński SK.
Przede wszystkim dokumenty muszą potwierdzać fakt podlegania ubezpieczeniom społecznym ze wszystkich krajów oraz tytuł, z którego dana osoba im podlegała. Jeśli była to praca, warto przedstawić także nadany przez właściwą instytucję numer ubezpieczenia lub ewidencyjny. Informacja o pracodawcy pozwoli natomiast łatwiej zidentyfikować wnioskodawcę i zweryfikować przedstawione informacje.
– Konieczne jest również wskazanie dokumentów potwierdzających miejsce zamieszkania. Ma to znaczenie przy ubieganiu się o świadczenia z krajów skandynawskich, gdzie oprócz stażu pracy dla objęcia ubezpieczeniem ważny jest też okres zamieszkiwania w danym kraju. Należy też przedstawić informację lub dokumenty, które wykażą samozatrudnienie, prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej, jej rodzaj, w jakim kraju była prowadzona i gdzie była jej siedziba – przypomina radca prawny.
Dużym ułatwieniem jest również fakt, że nie ma obowiązku, by dokumenty były sporządzone w tym języku, w którym działa instytucja, do której są składane. Choć, jak zaznacza ekspertka, może to przyspieszyć całą procedurę, to urząd nie może odmówić przyjęcia dokumentów w innym języku.
Co istotne, w przypadku braku części dokumentów, obowiązek ich poszukiwania i weryfikacji spoczywa na tym urzędzie, do którego został złożony wniosek.
– W naszym przykładzie hiszpański odpowiednik ZUS zwraca się do swoich odpowiedników we wszystkich krajach, w których dany wnioskodawca był ubezpieczony, z prośbą o nadesłanie wszystkich dokumentów i informacji bądź ich weryfikację. Dzięki temu będzie mógł ostatecznie bądź jak daleko jest to możliwe ustalić, w jakim okresie dany wnioskodawca był ubezpieczony, z jakiego tytułu i w jakiej wysokości przysługują mu świadczenia – podkreśla Katarzyna Magnuska.rego składany jest wniosek.